Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã chính thức thông qua kế hoạch thành lập một tòa án quốc tế mới để truy tố các quan chức cấp cao của Nga về hành vi xâm lược toàn diện Ukraine. Quyết định này được đưa ra trong bối cảnh Ukraine tiếp tục nỗ lực đưa các nhà lãnh đạo Nga ra trước công lý về các tội ác chiến tranh bị cáo buộc.
Tòa án đặc biệt này sẽ được thành lập thông qua một thỏa thuận giữa Ukraine và Hội đồng Châu Âu, một tổ chức nhân quyền hàng đầu của lục địa. Theo tin từ The Associated Press, việc công bố kế hoạch này diễn ra trong chuyến thăm đầu tiên của ông Zelenskyy tới trụ sở của Hội đồng Châu Âu tại Strasbourg.
Mục tiêu chính của tòa án đặc biệt là truy tố các lãnh đạo cấp cao của Nga về “tội ác xâm lược”, được cho là nguyên nhân dẫn đến vô số tội ác chiến tranh mà lực lượng Nga bị cáo buộc đã phạm phải kể từ khi cuộc chiến bắt đầu vào ngày 24 tháng 2 năm 2022. Các tòa án quốc tế hiện có, bao gồm cả Tòa án Hình sự Quốc tế, thiếu thẩm quyền để truy tố các công dân Nga về hành vi cụ thể này.
Kyiv đã thúc đẩy việc thành lập một tòa án đặc biệt từ sớm trong cuộc xung đột, với mong muốn mở rộng phạm vi truy tố ngoài các tội ác chiến tranh thông thường mà họ cáo buộc lực lượng Nga gây ra, bao gồm tấn công cơ sở hạ tầng dân sự, giết hại dân thường, hiếp dâm, bắt cóc con tin và tra tấn. Tuy nhiên, Nga phủ nhận các cáo buộc này.
Các chi tiết hậu cần, bao gồm cả địa điểm đặt tòa án, vẫn đang được hoàn thiện. Mặc dù The Hague đã được đề xuất do cơ sở pháp lý sẵn có, nhưng vẫn chưa có quyết định cuối cùng. Một thách thức lớn được đặt ra là Nga không dẫn độ công dân của mình, do đó, việc liệu Tổng thống Nga Vladimir Putin có bao giờ phải đối mặt với phiên tòa hay không vẫn còn là một dấu hỏi. Theo luật pháp quốc tế, các nguyên thủ quốc gia và một số quan chức cấp cao khác, thường được gọi là “bộ ba quyền lực” (bao gồm người đứng đầu nhà nước, người đứng đầu chính phủ và bộ trưởng ngoại giao), được miễn trừ khỏi việc truy tố khi còn đương chức. Điều này có nghĩa là bất kỳ vụ truy tố nào đối với ông Putin chỉ có thể tiến hành nếu ông rời nhiệm sở.
Tội ác xâm lược không có thời hiệu. Các quốc gia ủng hộ, được gọi là Nhóm Lòng cốt, bao gồm Hà Lan, Nhật Bản và Canada, sẽ tài trợ cho tổ chức này. Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã không ủng hộ sáng kiến này, trong khi chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden đã hậu thuẫn dự án.
