LOS ANGELES — Lễ tốt nghiệp trung học ở Los Angeles những ngày này lẽ ra phải tràn ngập niềm vui, nhưng đối với nhiều học sinh gốc di dân, không khí lại nhuốm đầy nỗi lo sợ.
Daniella Martinez Cerezo, chủ tịch hội học sinh của trường trung học, đã mở đầu bài diễn văn tốt nghiệp bằng cách cảm ơn các phụ huynh di dân trong khán phòng. Em nói: “Chúng con biết hành trình của cha mẹ không hề dễ dàng – nỗi sợ hãi, những giờ làm việc dài, những hy sinh thầm lặng. Tấm bằng này không chỉ là của chúng con, mà còn là của cha mẹ. Mỗi bước chúng con đi đều nhờ con đường mà cha mẹ đã mở ra trước đó.”
Rồi, chuyển sang tiếng Tây Ban Nha, Daniella nhắn gửi tới hai người vắng mặt: chính là cha mẹ ruột của em. Em nghẹn ngào: “Chào mẹ, chào cha. Con biết cha mẹ không thể có mặt hôm nay vì sợ. Con không biết làm thế nào để sống trong thế giới này mà không có cả hai người. Con ít nói điều này, nhưng con cảm ơn. Cảm ơn cha mẹ vì đã cho con cuộc sống.”
Giống như nhiều người gốc Latinh không có giấy tờ hợp pháp ở Los Angeles, cha mẹ của Daniella đang tránh những nơi công cộng trong bối cảnh cơ quan thực thi di trú đang tăng cường hiện diện khắp thành phố.
Trong lúc các cuộc truy quét của Sở Di Trú và Hải Quan Hoa Kỳ (ICE) gây xáo trộn ở Los Angeles, học sinh tại các trường công lập của thành phố, nơi gần ba phần tư là học sinh gốc Latinh, đang chuẩn bị nhận bằng và ăn mừng với bạn bè, gia đình. Nhưng với nhiều người, dịp vui này lại bị bao trùm bởi sợ hãi.
Sở Học Chánh Los Angeles đã tăng cường cảnh sát tại các lễ tốt nghiệp, dặn dò họ cảnh giác với đặc vụ ICE và đối mặt nếu cần. Một số gia đình và cả vài học sinh đã không dám đến dự trực tiếp, chọn cách xem qua mạng. Người thân từ nơi khác cũng hủy chuyến đi đến Los Angeles. Một số buổi tiệc riêng cũng bị hủy vì các gia đình không muốn mạo hiểm tụ tập đông người.
Ông Luis M. Lopez, hiệu trưởng trường Francisco Bravo Medical Magnet High School, chia sẻ: “Chúng tôi mang nặng trái tim, cảm giác mất mát sự tin tưởng, mất mát sự an toàn. Đây chắc chắn là khoảng thời gian ăn mừng đầy cay đắng.”
Trong lễ tốt nghiệp của trường Francisco Bravo, nơi Daniella phát biểu, một ban nhạc mariachi đã chơi nhạc và học sinh chào đón khách bằng tám ngôn ngữ. Ông Lopez kêu gọi học sinh của mình “không được làm ngơ” trước điều mà ông gọi là khủng hoảng trong cộng đồng. Ông nói: “Trong khi chúng ta nói chuyện, các gia đình ở Los Angeles, những người hàng xóm của chúng ta, đang sống dưới sức nặng của sợ hãi và bất ổn, khi các cuộc truy quét của ICE xé nát cộng đồng, khi trẻ em bị chia lìa khỏi cha mẹ, khi người lao động biến mất khỏi các khu dân cư và những người coi đất nước này là nhà lại bị đối xử như những thứ bỏ đi.”
Một học sinh vừa tốt nghiệp của trường ông Lopez sẽ vào học tại UCLA vào mùa thu. Cha của em đã không thể đến xem con nhận bằng vì ông vừa bị trục xuất về El Salvador. Người cha là trụ cột duy nhất trong gia đình, và nhà trường đã nhanh chóng quyên góp để giúp đỡ, theo lời ông Lopez.
Dù nỗi sợ hãi hiện hữu, vẫn có chỗ cho niềm vui. Tại Công viên Griffith một buổi tối gần đây, bà Rita Castillo, 56 tuổi, ngồi trên khán đài xem cháu gái tốt nghiệp trường John Marshall High School. Bà Castillo, làm nghề dọn dẹp nhà cửa, nở nụ cười tươi rói.
“Tôi nói với cháu gái rằng tôi là ví dụ về một người không muốn chìm đắm trong tuyệt vọng mà muốn vươn lên,” bà kể. “Tôi luôn bảo nó: ‘Nếu con không muốn lau sàn nhà thì con phải học hành.’”
Ngay cả công dân và những người di dân có giấy tờ hợp pháp cũng phải cẩn trọng vì lo sợ các đặc vụ liên bang phân biệt chủng tộc người gốc Latinh trên đường phố Los Angeles.
Bà Castillo, người đến Mỹ từ Guatemala vào cuối những năm 1980 và sau đó đã có được tình trạng pháp lý, cho biết hồi còn sống bất hợp pháp, bà chưa bao giờ cảm thấy sợ hãi khi đi bộ trên đường. Nhưng tại lễ tốt nghiệp, bà nắm chặt hộ chiếu trong tay, thứ mà bà bắt đầu mang theo khắp nơi từ khi các cuộc truy quét của ICE lan rộng khắp thành phố. Bà nói: “Giờ tôi là công dân rồi, mà vẫn sợ.”
Ông Alberto M. Carvalho, giám đốc Sở Học Chánh Los Angeles, người từng đến Los Angeles bất hợp pháp từ Bồ Đào Nha vào những năm 1980, cho biết ông đã có vô số cuộc trò chuyện đau lòng gần đây với học sinh và phụ huynh từ các gia đình có tình trạng di trú lẫn lộn – nghĩa là phụ huynh thường sống bất hợp pháp, còn con cái là công dân Mỹ.
Ông nói: “Trẻ em đang nghe những điều này diễn ra trong thời gian thực, cố gắng xử lý thông tin, lo sợ cho tương lai của chính mình đồng thời cực kỳ lo lắng cho cuộc sống của cha mẹ. Đây là một mức độ giày vò mới mà thật lòng, với tư cách là một người Mỹ tự hào vì lựa chọn, không phải ngẫu nhiên, tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ nghe hay trải qua cùng với những đứa trẻ này như chúng ta đang trải nghiệm hôm nay.”
Tại lễ tốt nghiệp trường Marshall High ở Công viên Griffith, học sinh và phụ huynh lắng nghe ông Carvalho xin lỗi vì “đã không trao lại cho các em một nước Mỹ công nhận tiềm năng của mọi linh hồn trên mảnh đất này.” Một diễn giả đã liên hệ các cuộc truy quét di trú gần đây với việc giam giữ người Mỹ gốc Nhật trong Thế chiến II.
Trong bài diễn văn của mình, ông Michael Finn, một giáo viên sắp về hưu, đã nhắc đến câu chuyện của một cựu học sinh nổi tiếng của trường, thẩm phán Lance Ito (người nổi tiếng vì chủ trì vụ xử O.J. Simpson). Thẩm phán Ito từng kể mẹ ông không thể dự lễ tốt nghiệp của bà tại trường Marshall năm 1942 vì bà bị giam giữ tại một trường đua ngựa gần đó trước khi bị đưa đến trại tập trung ở Wyoming. Ông Ito nói, hiệu trưởng trường Marshall đã mang tấm bằng đến tận nơi cho mẹ ông.
Ông Finn nói với các học sinh tốt nghiệp: “Thẩm phán Ito nói rằng ông sẽ không bao giờ quên rằng khi đối mặt với một chính phủ liên bang nhắm mục tiêu vào học sinh của mình, trường Marshall High đã làm điều đúng đắn và đáp lại bằng cách đặt nhu cầu của học sinh lên hàng đầu. Hôm nay, trường Marshall High, học sinh và cộng đồng này lại bị chính phủ liên bang nhắm mục tiêu. Chính phủ đó đe dọa các gia đình của trường Marshall, nhắm vào những học sinh dễ bị tổn thương nhất của chúng ta và tấn công sự đa dạng mà tất cả chúng ta đều công nhận là sức mạnh lớn nhất của Marshall.”
Sau một tuần đầy biến động ở Los Angeles, với các cuộc biểu tình và quân đội trên đường phố, các lễ tốt nghiệp đã mang đến một khoảnh khắc trao quyền cho con em các gia đình di dân và đóng vai trò như một lời kêu gọi hành động.
Cindy Alonso, một học sinh lớp cuối tại trường Francisco Bravo và là một trong những người phát biểu, tự nhận mình là “một người con gái tự hào của hai phụ huynh di dân Mexico đã hy sinh tất cả mọi thứ cho con.”
Nói chuyện với bạn bè cùng lớp, em nói: “Việc chúng ta ăn mừng lẫn nhau ở đây, ngay lúc này, là một dấu hiệu của sự phản kháng và bằng chứng cho thấy một ngày nào đó, đất nước này sẽ trở thành điều mà tất cả chúng ta tìm kiếm.”
Thông tin được tổng hợp từ nguồn tin của The New York Times, đăng trên The Seattle Times ngày 17/06/2025.
