Áp lực ngày càng tăng đối với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đòi hỏi ông phải có hành động mạnh mẽ hơn để thể hiện trách nhiệm giải trình trước một vụ bê bối tham nhũng đang đe dọa chính phủ của ông nhiều nhất kể từ khi Nga phát động cuộc xâm lược toàn diện.
Tuần trước, ông Zelenskyy đã cách chức hai quan chức cấp cao và áp đặt lệnh trừng phạt đối với các cộng sự thân cận sau khi các điều tra viên chính phủ tiết lộ 100 triệu đô la đã bị biển thủ từ ngành năng lượng của đất nước thông qua các khoản chiết khấu mà các nhà thầu phải trả. Tuy nhiên, điều này vẫn chưa dập tắt được cơn bão chính trị.
Sau hơn ba năm chiến tranh, khi người dân Ukraine phải đối mặt với tình trạng mất điện thường xuyên do các cuộc ném bom dữ dội của Nga, tham nhũng trong ngành năng lượng đang khiến công chúng bất bình. Các lời kêu gọi ngày càng tăng yêu cầu ông Zelenskyy cách chức chánh văn phòng lâu năm của mình, Andrii Yermak, người mà nhiều người coi là phó tổng thống trên thực tế của Ukraine.
Cả ông Zelenskyy và ông Yermak đều chưa bị những người đứng đầu cuộc điều tra tham nhũng buộc tội sai phạm. Tuy nhiên, các đối thủ chính trị của ông Zelenskyy – cũng như các đồng minh lo ngại vụ bê bối có thể làm suy yếu liên minh cầm quyền của họ tại quốc hội – cho rằng cần phải buộc các lãnh đạo cấp cao hơn phải chịu trách nhiệm để khôi phục niềm tin của công chúng. Theo tin từ Associated Press, các nhà phê bình của ông Zelenskyy cũng cho rằng điều quan trọng là phải củng cố uy tín với các đồng minh phương Tây của Ukraine, những người có sự hỗ trợ rất quan trọng cho nỗ lực chiến tranh và cuối cùng là đàm phán chấm dứt xung đột.
“Thật khó để tưởng tượng tất cả những điều này xảy ra theo sự chỉ đạo của những người bên ngoài mà không có sự hỗ trợ chính trị,” Anastasia Radina, người đứng đầu ủy ban chống tham nhũng của quốc hội, cho biết trên Facebook hôm thứ Tư. Bà nói thêm rằng bằng cách không cắt đứt quan hệ với ông Yermak, ông Zelenskyy đang “kích động một cuộc khủng hoảng nội bộ lớn hơn.”
Đất nước Ukraine đã bị hoành hành bởi tham nhũng kể từ khi giành độc lập, và ông Zelenskyy đã đắc cử với cam kết loại bỏ nạn hối lộ. Hai quan chức trong văn phòng của ông Zelenskyy cho biết tổng thống chưa đưa ra bất kỳ quyết định nào về việc cách chức ông Yermak. Cuộc điều tra do các cơ quan giám sát chống tham nhũng của Ukraine thực hiện đã liên lụy đến các quan chức cấp cao của Ukraine ép buộc các nhà thầu trả tới 15% tiền chiết khấu để đổi lấy kinh doanh xây dựng với công ty năng lượng hạt nhân nhà nước Ukraine, Energoatom.
Vụ bê bối xảy ra ngay khi các cuộc không kích của Nga khiến hàng triệu người Ukraine mất điện, điều này càng làm tăng thêm sự phẫn nộ. Đầu năm nay, ông Zelenskyy đã đối mặt với chỉ trích vì cố gắng làm suy yếu các cơ quan giám sát đang dẫn đầu cuộc điều tra. Các đối thủ chính trị của ông Zelenskyy cho rằng thật khó tin rằng một âm mưu tham nhũng lớn như vậy có thể xảy ra mà không có sự biết của ông Yermak – cố vấn tổng thống đã nắm giữ quyền lực chính trị Ukraine trong sáu năm – mặc dù họ chưa đưa ra bất kỳ bằng chứng nào để chứng minh cho lời cáo buộc này. Ông Yermak chưa công khai phản hồi về các lời kêu gọi từ chức.
Ông Yermak đóng một vai trò trung tâm trong chính quyền của ông Zelenskyy trong việc quản lý các mối quan hệ với Hoa Kỳ và các nước phương Tây khác, cũng như phát triển các kịch bản tiềm năng cho một lệnh ngừng bắn với Nga. Ông giám sát các vấn đề đối ngoại với tư cách là một phần của đội ngũ tổng thống đầu tiên của ông Zelenskyy và được thăng chức lên vị trí chánh văn phòng vào tháng 2 năm 2020. Ông Yermak đã đồng hành cùng ông Zelenskyy trong mọi chuyến đi nước ngoài kể từ khi Nga xâm lược vào tháng 2 năm 2022, và sự tin tưởng của tổng thống đối với ông đã khiến quyền lực của Yermak dường như gần như không thể lay chuyển.
Trong nước, các quan chức mô tả ông Yermak là người gác cổng của ông Zelenskyy, và ông được cho là người đã lựa chọn tất cả các bổ nhiệm chính phủ cấp cao, bao gồm cả thủ tướng và bộ trưởng.
