Cơ quan văn hóa Liên Hiệp Quốc UNESCO vừa chỉ định thêm 26 khu dự trữ sinh quyển mới trên khắp 21 quốc gia, nâng tổng số địa điểm được công nhận lên 785 tại 142 quốc gia kể từ năm 1971. Việc chỉ định này diễn ra trong bối cảnh thế giới đang phải đối mặt với những thách thức cấp bách về đa dạng sinh học và biến đổi khí hậu.
Các khu dự trữ sinh quyển của UNESCO không chỉ là những vùng bảo tồn thiên nhiên nghiêm ngặt mà còn bao gồm các khu vực nơi con người sinh sống và làm việc. Điều này đòi hỏi các nhà khoa học, cư dân địa phương và giới chức chính phủ phải hợp tác để cân bằng giữa bảo tồn, nghiên cứu với nhu cầu phát triển kinh tế và văn hóa cộng đồng.
Ông António Abreu, người đứng đầu chương trình, cho biết: “Khái niệm về các khu dự trữ sinh quyển là bảo tồn đa dạng sinh học phải là một trụ cột của phát triển kinh tế xã hội và có thể đóng góp vào nền kinh tế.” Ông nhấn mạnh rằng xung đột có thể xảy ra nếu cộng đồng địa phương bị bỏ qua trong quá trình ra quyết định và lập kế hoạch.
Các khu dự trữ mới này đã được công bố tại Hàng Châu, Trung Quốc, nơi chương trình cũng thông qua kế hoạch hành động chiến lược 10 năm, trong đó có việc nghiên cứu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Các ví dụ nổi bật bao gồm:
- Một khu vực rộng 135.000 km vuông thuộc quần đảo Raja Ampat của Indonesia, nơi sinh sống của hơn 75% loài san hô trên thế giới, rừng nhiệt đới và các loài rùa biển quý hiếm đang gặp nguy hiểm. Nền kinh tế địa phương phụ thuộc vào đánh bắt cá, nuôi trồng thủy sản, nông nghiệp quy mô nhỏ và du lịch.
- Khu dự trữ sinh quyển Snæfellsnes ở bờ biển phía Tây Iceland, với phong cảnh gồm các đỉnh núi lửa, cánh đồng dung nham, vùng đất ngập nước và sông băng Snæfellsjökull. Khu vực này là nơi trú ẩn quan trọng cho chim biển, hải cẩu và hơn 70% thực vật của Iceland. Hơn 4.000 cư dân nơi đây sống bằng nghề đánh bắt cá, chăn nuôi cừu và du lịch.
- Tại Angola, Khu dự trữ sinh quyển Quiçama mới, dọc theo 206 km bờ biển Đại Tây Dương, được mô tả là “khu bảo tồn đa dạng sinh học” với các thảo nguyên, rừng, vùng ngập lũ, cửa sông và đảo. Nơi đây là nhà của voi, lợn biển, rùa biển và hơn 200 loài chim. Cư dân sinh kế bằng chăn nuôi gia súc, trồng trọt, đánh bắt cá và sản xuất mật ong.
Ông Abreu cũng cho biết, cư dân địa phương là đối tác quan trọng trong việc bảo vệ đa dạng sinh học và thậm chí đã giúp xác định các loài mới. Đồng thời, các nhà khoa học cũng đang giúp phục hồi hệ sinh thái để mang lại lợi ích cho kinh tế địa phương. Đơn cử, tại Philippines, các rạn san hô quanh đảo Pangatalan từng bị hư hại nghiêm trọng do ngư dân dùng thuốc nổ. Các nhà khoa học đã giúp thiết kế cấu trúc để san hô phát triển trở lại và dạy ngư dân nuôi cá thông qua nuôi trồng thủy sản để rạn san hô có thể phục hồi. Tại São Tomé và Príncipe, một khu dự trữ sinh quyển trên đảo Príncipe đã dẫn đến việc phục hồi rừng ngập mặn, giúp giảm nhẹ tác động từ những cơn sóng bão và cung cấp môi trường sống quan trọng.
Du lịch sinh thái cũng đã trở thành một ngành công nghiệp quan trọng, với các đường mòn sinh quyển và tour du lịch ngắm chim có hướng dẫn. Một loài cú mới đã được xác định tại đây trong những năm gần đây.
Ít nhất 60% khu dự trữ sinh quyển của UNESCO đã bị ảnh hưởng bởi thời tiết cực đoan liên quan đến biến đổi khí hậu, chủ yếu do đốt nhiên liệu hóa thạch như than đá và khí đốt, bao gồm nắng nóng và hạn hán khắc nghiệt, cùng với mực nước biển dâng cao. Cơ quan này đang sử dụng hình ảnh vệ tinh và mô hình máy tính để giám sát những thay đổi ở các vùng ven biển và khu vực khác, đồng thời số hóa các cơ sở dữ liệu lịch sử để xác định cách bảo tồn và quản lý các khu dự trữ tốt nhất.
Theo tin từ ABC News ngày 27/09/2025, chính quyền Tổng Thống Donald Trump vào tháng Bảy đã thông báo Hoa Kỳ sẽ rút khỏi UNESCO vào tháng 12 năm 2026, tương tự như quyết định trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông, cho rằng sự tham gia của Hoa Kỳ không phục vụ lợi ích quốc gia. Hoa Kỳ hiện có 47 khu dự trữ sinh quyển.
