Mùa thu tới đây được dự báo sẽ mang đến một thử thách khắc nghiệt hơn nữa cho lực lượng vũ trang Ukraine khi Nga gia tăng chiến dịch chiếm đóng vùng Donetsk, khu vực từng là trung tâm công nghiệp và là lãnh thổ mà Moscow khao khát chinh phục từ lâu.
Hiện Nga đang kiểm soát khoảng 70% vùng Donetsk. Lực lượng Ukraine đã bị đẩy lùi về một chuỗi bốn thành phố mà giới phân tích gọi là “đai pháo đài”, nơi họ đã chống trả nỗ lực của Moscow nhằm chiếm vùng này trong nhiều năm.
Tuy nhiên, tình trạng thiếu hụt binh sĩ, nguồn cung và sự quản lý hỗn loạn đang khiến việc kháng cự áp lực không ngừng của Nga trong khu vực ngày càng trở nên khó khăn. Theo các nhà phân tích và giới quân sự, khi cuộc xâm lược kéo dài hơn ba năm vẫn tiếp diễn bất chấp các nỗ lực hòa bình do Mỹ dẫn đầu, Ukraine có thể gặp khó khăn trong việc chống lại một đợt tấn công gia tăng nhằm chiếm các thành phố cuối cùng còn do Ukraine kiểm soát trong khu vực.
Giới phân tích và các sĩ quan Ukraine cho rằng Nga khó có thể tham gia vào các trận chiến đô thị kéo dài và tránh các cuộc giao tranh tốn kém như việc tấn công Bakhmut, vốn đã kéo dài nhiều tháng với tổn thất nặng nề cho cả hai bên. Đại tá Pavlo Yurchuk, chỉ huy đơn vị phòng thủ một thành phố nhỏ ở cực bắc của đai pháo đài, cho biết: “Sau Bakhmut và Chasiv Yar, quân đội Nga rõ ràng đã nhận ra rằng các thành phố lớn sẽ trở thành nghĩa địa khổng lồ cho quân đội của họ, nơi họ mất hàng ngàn, hàng ngàn binh sĩ”.
Để né tránh các thành phố, lực lượng Nga đang đẩy mạnh tấn công ở hai sườn và ngày càng sử dụng các chiến thuật thâm nhập, cử các nhóm binh sĩ nhỏ đi qua các khoảng trống giữa các đơn vị Ukraine. Một số nhóm này đã đạt được những thành công chiến thuật, luồn sâu phía sau chiến tuyến để ẩn nấp trong các lùm cây hoặc tầng hầm, đôi khi chiếm đóng các vị trí bị bỏ hoang hoặc cắt đứt các tuyến đường tiếp tế. Tuy nhiên, cái giá phải trả là rất nặng nề: ước tính cứ một đơn vị gồm năm binh sĩ, thì hai người bị giết, một bị thương, một mất tích và chỉ còn một người sống sót để kêu gọi máy bay không người lái thả nước hoặc thuốc men.
“Đây là những thành công về mặt chiến thuật, không phải chiến lược,” Yurchuk nói. “Chiến thuật này rất chậm và không giải quyết được nhiệm vụ bao vây hay kiểm soát các khu định cư lớn.”
Máy bay không người lái và bom lượn cũng đóng vai trò quan trọng, cho phép Nga tấn công quân đội và nguồn cung cấp hướng ra tiền tuyến, đồng thời làm suy yếu các thành trì của Ukraine mà không cần giao tranh trực diện. Mùa hè này, lực lượng Nga đã tăng cường tấn công ở cả hai đầu phía bắc và phía nam của vùng Donetsk. Các sĩ quan Ukraine cho biết, chiến lược của họ là cắt đứt các tuyến đường tiếp tế và bao vây các thành phố trong khu vực thay vì tấn công trực diện.
Vùng Donetsk — một trong bốn vùng mà Nga tuyên bố sáp nhập bất hợp pháp vào năm 2022, mặc dù không kiểm soát hoàn toàn — đã trở thành tâm điểm của cuộc chiến kể từ khi bắt đầu cuộc xâm lược toàn diện. Ở miền bắc Donetsk, Lữ đoàn 63 của Yurchuk đang chiến đấu để giữ thị trấn Lyman, một trung tâm hậu cần quan trọng trên đường đến Sloviansk. Với dân số 20.000 người trước chiến tranh, Lyman có các tuyến đường sắt, hàng chục tầng hầm và hầm trú ẩn, cơ sở hạ tầng vững chắc và các tòa nhà kiên cố nơi có thể thiết lập các sở chỉ huy hoặc kho tiếp tế. Thị trấn này đã bị chiếm đóng trong một phần năm đầu tiên của cuộc xâm lược toàn diện nhưng được giải phóng trong cuộc phản công chớp nhoáng mùa thu năm 2022 của Ukraine.
Nếu lực lượng Nga chiếm được Lyman, Yurchuk cho biết, họ có thể sử dụng nó để tập hợp quân đội và cố gắng vượt sông Siverskyi Donets, một rào cản tự nhiên giúp bảo vệ Sloviansk. Tuy nhiên, vị chỉ huy này tin rằng cuộc tấn công mới nhất của Nga sẽ không thành công. “Từ góc độ quân sự, nó trông có vẻ đúng đắn — trên bản đồ nhìn rất gọn gàng — nhưng sau gần ba năm rưỡi chiến tranh, tất cả chúng ta đều biết rằng các cuộc hành quân sâu và các hoạt động bao vây rộng lớn như vậy không phải là sở trường của Nga,” Yurchuk nói. “Họ đơn giản là không thể kiểm soát và cung cấp cho những cuộc thâm nhập đó, vì vậy tôi chắc chắn rằng họ sẽ thất bại.”
Ở phía nam Donetsk, Nga đã đạt được những bước tiến gần Pokrovsk, tiến sâu hơn vào thành trì phía nam của đai pháo đài là Kostiantynivka, nơi từng có 67.000 dân nhưng nay gần như hoang vắng.
Khó có thể dự đoán diễn biến của cuộc chiến sẽ ra sao: những bước tiến của Nga có thể biến thành một bước đột phá cho phép họ chiếm phần lớn khu vực, hoặc các trận chiến có thể kéo dài hàng tháng hoặc hàng năm. Trong khi Nga đạt được những thành công chiến thuật mà không màng đến sinh mạng con người, Ukraine phải đối mặt với thực tế phũ phàng về tình trạng thiếu hụt binh sĩ. Sự kiệt quệ và thiếu luân chuyển thường xuyên cũng có thể làm suy yếu khả năng phòng thủ của Ukraine. Taras Chmut, giám đốc Quỹ “Come Back Alive”, cho biết: “Con người rõ ràng là một trong những vấn đề cốt lõi. Không chỉ số lượng, mà còn sự phân tán của họ trên chiến trường, sự kém hiệu quả của bộ chỉ huy, và những thiếu sót trong huấn luyện và quản lý.”
Theo ông, trên giấy tờ, một số lữ đoàn có hàng ngàn binh sĩ nhưng chỉ có thể đưa hàng trăm người ra chiến đấu, một khoảng cách mà ông quy cho sự quản lý yếu kém chứ không phải sự vượt trội của Nga. Ông nói thêm rằng sự hỗn loạn này có nghĩa là đôi khi quá nhiều binh sĩ cùng thực hiện các nhiệm vụ và mục tiêu giống nhau trong khi những vị trí khác lại bị bỏ ngỏ. “Đây là một sai sót mang tính hệ thống mà chúng ta không thể thừa nhận hay sửa chữa,” ông nói. “Cho đến khi chúng ta làm được, chúng ta phải bù đắp bằng công nghệ, bằng nhân lực, bằng điểm yếu của đối phương trên chiến trường, và bằng lòng dũng cảm của con người và các tình nguyện viên bước vào nơi họ có thể.”
Tuy nhiên, ông và những người khác cảnh báo rằng những biện pháp này chỉ là giải pháp tạm thời trừ khi có những thay đổi lớn hơn. “Xu hướng chung, đo lường qua nhiều năm, là không thuận lợi cho Ukraine,” Chmut nói, đồng thời cho biết thêm rằng trừ khi có những thay đổi ở hậu phương — như khắc phục những thất bại trong quản lý quân đội — và không có công nghệ mới hoặc sự thay đổi địa chính trị nào xuất hiện, triển vọng sẽ vẫn ảm đạm. “Thời gian kéo dài càng lâu, tình hình sẽ càng tồi tệ hơn — và nếu không có nguồn lực mới, người Nga sẽ đơn giản là vượt trội chúng ta về số lượng và phương tiện.” Nick Reynolds, một nhà nghiên cứu về chiến tranh trên bộ tại Viện Dịch vụ Vũ trang Hoàng gia, cảnh báo: “Chỉ vì người Nga đã di chuyển chậm chạp trong quá khứ không có nghĩa là họ sẽ không tăng tốc. Đáng buồn là, Lực lượng Vũ trang Ukraine đã chịu áp lực cực lớn trong một thời gian rất dài.”
Ông cũng lưu ý rằng việc thất thủ đai pháo đài sẽ buộc hàng ngàn dân thường phải di dời và gây thiệt hại kinh tế nặng nề hơn. Và ngay cả sau khi chiếm được toàn bộ khu vực, cuộc xâm lược vẫn khó có thể kết thúc. “Tôi hoàn toàn không thấy lý do gì, không có dấu hiệu nào cho thấy Liên bang Nga hoặc Lực lượng Vũ trang Nga sẽ dừng lại” sau khi chiếm đóng vùng Donetsk, Reynolds nói. Theo tin từ AP ngày 23 tháng 9 năm 2025.
