Theo tin từ TechCrunch, công ty xe tải tự lái TuSimple (nay đổi tên thành CreateAI) được cho là đã gửi một lượng lớn dữ liệu nhạy cảm – được ví như bản thiết kế của hệ thống xe tự lái do Mỹ chế tạo – cho một công ty thuộc sở hữu của Bắc Kinh. Vụ việc này xảy ra sau khi TuSimple đã cam kết với chính phủ Hoa Kỳ rằng họ sẽ chấm dứt việc chuyển dữ liệu như vậy theo một thỏa thuận an ninh quốc gia.
Việc chuyển dữ liệu cho nhà sản xuất xe tải Trung Quốc là Foton diễn ra vào khoảng tháng 2 năm 2022, chỉ một tuần sau khi TuSimple ký thỏa thuận với các cơ quan quản lý Mỹ. Thỏa thuận này yêu cầu công ty phải tách biệt hoạt động kinh doanh và công nghệ của mình khỏi các nhân viên và đối tác ở Trung Quốc bằng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ. Theo The Wall Street Journal, việc chia sẻ dữ liệu vẫn tiếp tục cho đến hạn chót TuSimple phải tuân thủ thỏa thuận sáu tháng sau đó.
Một cuộc điều tra sau đó của Ủy ban Đầu tư Nước ngoài tại Hoa Kỳ (CFIUS) kết luận rằng việc chia sẻ dữ liệu không vi phạm thỏa thuận về mặt kỹ thuật, dù TuSimple vẫn bị phạt vì các vi phạm khác và đã chấp nhận bồi thường 6 triệu USD mà không thừa nhận sai sót.
Dù vậy, câu chuyện chuyển dữ liệu của TuSimple sang Trung Quốc cho thấy những hạn chế của các biện pháp bảo vệ an ninh quốc gia của Hoa Kỳ, nhằm cân bằng giữa đầu tư nước ngoài và an ninh quốc gia. Và TuSimple không chỉ cố gắng chuyển dữ liệu qua biên giới.
Thông tin mới này xuất hiện tám tháng sau khi TechCrunch đưa tin về việc một số cổ đông của TuSimple đã cố gắng ngăn chặn công ty chuyển tiền từ Mỹ – khoảng 450 triệu USD vào thời điểm đó – cho công ty con tại Trung Quốc để tài trợ cho kế hoạch chuyển hướng sang mảng hoạt hình và nội dung AI. Cuộc chiến pháp lý này vẫn đang tiếp diễn.
Công ty đã gặp nhiều rắc rối kể từ khi lên sàn chứng khoán (IPO) năm 2021. TuSimple ban đầu là một startup được hậu thuẫn bởi Trung Quốc, thành lập năm 2015. Công ty nhanh chóng trở thành cái tên được yêu thích trong ngành xe tự hành, huy động được khoảng 2 tỷ USD và là một trong những đơn vị đầu tiên ở Mỹ thành công trong việc vận hành xe tải hoàn toàn không người lái trên đường cao tốc công cộng.
Tuy nhiên, kế hoạch của TuSimple đi xuống giữa các cuộc đấu đá nội bộ và điều tra liên bang về mối liên hệ với Trung Quốc. Điều này dẫn đến quyết định rời khỏi hoạt động tại Mỹ và hủy niêm yết tự nguyện vào tháng 1 năm 2024. Mục tiêu là khởi động lại hoạt động xe tự lái ở Trung Quốc, nhưng thỏa thuận với CFIUS và các lệnh tòa án khác cấm công ty chuyển tài sản (tài chính hoặc công nghệ) sang Trung Quốc đã khiến việc này gần như không thể thực hiện được.
Báo cáo của The Wall Street Journal cũng làm sáng tỏ tranh cãi trước đây về Hydron, một startup xe tải hydro của Trung Quốc do đồng sáng lập TuSimple là Lu Chen thành lập, nơi từng dùng chung văn phòng với TuSimple Trung Quốc. Sự chồng chéo giữa Hydron và TuSimple là chủ đề điều tra của CFIUS năm 2022. Theo tài liệu xem bởi Journal, TuSimple đã đàm phán thỏa thuận giữa Hydron và Foton vào năm 2021 để phát triển xe tải tự hành. Đáng chú ý, Foton là công ty con của tập đoàn nhà nước BAIC Group và có thỏa thuận làm việc về công nghệ AV với một trường đại học quân sự Trung Quốc.
Thông qua email, tin nhắn Slack và các cuộc gọi video, TuSimple đã gửi cho các đối tác những hướng dẫn kỹ thuật chi tiết về kích thước máy chủ, thiết kế phanh, cảm biến, hệ thống lái, nguồn điện và chip. Nhân viên cũng thường xuyên tải xuống mã nguồn công nghệ tự hành do các đồng nghiệp ở Mỹ phát triển.
Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị và cạnh tranh với Trung Quốc gia tăng, câu chuyện của TuSimple đang trở thành một bài học cảnh báo cho Washington, giúp thúc đẩy sự thay đổi trong chính sách của Hoa Kỳ, dẫn đến các quy tắc chặt chẽ hơn đối với các giao dịch công nghệ có liên kết với Trung Quốc và nỗ lực rộng rãi hơn nhằm chặn thẳng tay các giao dịch rủi ro cao.
