Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố ‘hòa bình ở Trung Đông’ giữa Israel và Hamas, cho rằng ông đã chấm dứt một trong những xung đột sâu sắc nhất thế giới. Tuy nhiên, tình hình thực tế cho thấy hòa bình bền vững vẫn còn là một khát vọng.
Giai đoạn đầu của kế hoạch do Tổng thống Trump đề xuất đã được thực hiện, với 20 con tin và khoảng 2.000 tù nhân, người bị giam giữ Palestine được thả. Đổi lại, thi thể của 4 trong số 28 con tin đã thiệt mạng cũng được trao trả.
Tại Gaza, sự nhẹ nhõm khi lực lượng Israel rút quân về các ranh giới đã được phê duyệt trước đó xen lẫn với nỗi tuyệt vọng. Nhiều gia đình trở về nhà cửa bị tàn phá, tìm kiếm người thân trong đống đổ nát và lo lắng về bữa ăn tiếp theo.
Dù có những khoảnh khắc hy vọng mong manh, mà Tổng thống Trump gọi là khởi đầu của ‘hòa hợp lâu dài’, những câu hỏi về hiện tại và tương lai của người Palestine và Israel vẫn còn bỏ ngỏ.
Sau khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực, bầu không khí tương đối yên ắng đã bao trùm Dải Gaza, chấm dứt tiếng máy bay không người lái và bom đạn liên tục. Tuy nhiên, tình hình nhân đạo vẫn vô cùng nghiêm trọng. Các quan chức y tế Palestine cho biết gần 70.000 người đã thiệt mạng, và phần lớn các tòa nhà trong khu vực đã bị hư hại hoặc phá hủy. Nguồn cung cấp lương thực, nơi ở, chăm sóc y tế và các nhu yếu phẩm khác vẫn còn thiếu thốn trầm trọng.
Theo một quan chức an ninh Israel, có tới 600 xe tải chở hàng viện trợ dự kiến sẽ vào Gaza mỗi ngày theo thỏa thuận ngừng bắn. Tuy nhiên, số lượng xe tải thực tế cập bến vẫn chưa rõ ràng. Thiết bị sửa chữa cơ sở hạ tầng thiết yếu, bao gồm hệ thống cấp nước và thoát nước, cũng được mong đợi sẽ được đưa vào, nhưng chưa có thông tin xác nhận.
Ông Abeer Etefa, người phát ngôn Chương trình Lương thực Thế giới, cho biết giai đoạn tăng cường cung cấp viện trợ cho Gaza vẫn chưa đạt được.
Cơ quan Dân phòng Gaza cho biết, các gia đình và đội cứu hộ phải tự mình thực hiện công việc tìm kiếm những người thiệt mạng dưới đống đổ nát do thiếu máy móc hạng nặng và công cụ đào bới.
Trong bối cảnh kế hoạch của Tổng thống Trump, lực lượng Israel đã rút về một tuyến ban đầu. Tuy nhiên, quân đội Israel cho biết đã bắn vào những người bị cho là đã vượt qua ‘vạch vàng’ này, vi phạm thỏa thuận. Tuy nhiên, ranh giới này dường như không rõ ràng đối với người dân địa phương.
Hamas, lực lượng nắm quyền kiểm soát Gaza từ năm 2007, vẫn chưa đồng ý với yêu cầu cốt lõi của Israel là giải giáp. Mục tiêu loại bỏ hoàn toàn Hamas của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu càng làm cho bế tắc này khó gỡ bỏ.
Người Palestine lo ngại về khả năng Israel nối lại cuộc tấn công tàn khốc vào Gaza sau khi các con tin được thả. Những tuyên bố của ông Netanyahu và các quan chức chính phủ cánh hữu về việc ‘cuộc chiến chưa kết thúc’ càng làm gia tăng nỗi sợ hãi này.
Bình luận của Thủ tướng Netanyahu vào Chủ Nhật, một ngày sau cuộc không kích của Israel vào Lebanon, cho thấy việc ngừng bắn ở Gaza không có nghĩa là xung đột toàn khu vực đã chấm dứt. Vấn đề về một lệnh ngừng bắn lâu dài và việc Israel có rút quân hoàn toàn khỏi Gaza hay không vẫn chưa được giải quyết.
Đối với hai chục gia đình Israel, việc bàn giao thi thể của 24 con tin còn lại vẫn còn là một dấu hỏi. Bộ trưởng Quốc phòng Israel Israel Katz nhấn mạnh việc ưu tiên đưa tất cả các con tin đã khuất trở về Israel và đảm bảo Hamas bị giải giáp, Gaza phi quân sự hóa.
Trong khi 250 tù nhân Palestine bị kết tội nghiêm trọng và khoảng 1.700 người bị giam giữ, bao gồm cả trẻ em, dự kiến được thả, thì hơn 9.000 người vẫn còn trong các nhà tù của Israel. Nhiều người trong số họ bị giam giữ theo ‘biện pháp giam giữ hành chính’, một quy trình cho phép chính quyền Israel giam giữ người mà không qua xét xử hoặc các thủ tục pháp lý thông thường, dựa trên bằng chứng mật không được tiết lộ.
Tổng thống Trump cho biết ‘giai đoạn hai’ của đàm phán đã bắt đầu, nhưng chi tiết vẫn chưa rõ ràng. Ông Nimrod Goren, Chủ tịch Viện Mitvim, nhận định rằng việc thực hiện giai đoạn đầu của kế hoạch là ‘một thành tựu lớn’, nhưng những câu hỏi lớn về tương lai vẫn còn bỏ ngỏ. Vấn đề về ‘nhà nước Palestine’ vẫn chưa được giải quyết, và kế hoạch của Tổng thống Trump không đảm bảo về một nhà nước Palestine được quốc tế công nhận. Dù ý tưởng về một nhà nước Palestine song song tồn tại với Israel ngày càng được ủng hộ trên quốc tế, nhưng lại rất không được lòng người dân Israel.
Ông Trump từ chối bình luận về giải pháp một nhà nước hay hai nhà nước, cho biết ‘sẽ phải chờ xem’.
Kế hoạch của Tổng thống Trump cũng đề xuất một ‘ủy ban Palestine kỹ trị, phi chính trị’ tạm thời quản lý Gaza, dưới sự giám sát của một ‘Hội đồng Hòa bình’ do ông Trump đứng đầu, có thể bao gồm cả cựu Thủ tướng Anh Tony Blair. Tuy nhiên, vai trò của Chính quyền Palestine, hiện đang kiểm soát một phần Bờ Tây, còn phụ thuộc vào việc họ có thể thực hiện các cải cách hay không.
Bà Diana Buttu, một luật sư người Palestine và cựu cố vấn của Tổ chức Giải phóng Palestine, bày tỏ sự hoài nghi về việc kế hoạch của Tổng thống Trump sẽ thực sự chấm dứt xung đột. Bà cho rằng hòa bình bền vững cần có ‘trách nhiệm giải trình và bồi thường’, điều mà bà không thấy có dấu hiệu xảy ra vào lúc này.
Israel đang đối mặt với cáo buộc diệt chủng trước Tòa án Công lý Quốc tế, trong khi Thủ tướng Netanyahu có lệnh bắt giữ từ Tòa án Hình sự Quốc tế. Tuy nhiên, ông Netanyahu và các quan chức Israel đã kịch liệt bác bỏ các cáo buộc này.
Vì vậy, mặc dù Tổng thống Trump đã tuyên bố ngày thứ Hai đánh dấu ‘khởi đầu của sự hòa hợp vĩ đại và hòa bình lâu dài’, nhưng với các bước tiếp theo của kế hoạch còn chưa được thống nhất, tương lai thực sự vẫn còn vô cùng bất định, theo tin từ NBC News.
