Nhiều trẻ em Palestine từ Gaza, sau khi được đưa sang Jordan chữa trị các vết thương hoặc bệnh tật nghiêm trọng không thể giải quyết ở quê nhà, đang bị gửi trả về vùng chiến sự ác liệt.
Trường hợp của bé Nevine, mới 5 tháng tuổi, con gái anh Haitham Abu Daqa là một ví dụ đau lòng. Bé bị bệnh tim nặng và đã được phẫu thuật thành công tại Jordan. Tuy nhiên, sau ca mổ, mẹ bé đã cầu xin chính quyền Jordan cho ở lại vì sợ môi trường sống ở Gaza bị chiến tranh tàn phá sẽ ảnh hưởng đến quá trình hồi phục của con. Các cơ sở y tế ở đây hoạt động cầm chừng, trong khi gia đình phải sống trong lều bạt giữa bom đạn.
Anh Daqa nghẹn ngào: “Sao tôi có thể chăm sóc con bé khi đang sống trong lều, mà bom vẫn không ngừng rơi? Sao họ dám gửi con bé về? Nếu ở Gaza có phương tiện chữa trị cho trường hợp của con tôi, thì ngay từ đầu họ đưa con bé đi làm gì?”.
Nevine là một trong 17 trẻ em Palestine, cùng người chăm sóc, vừa bị gửi trả về Gaza sau khi hoàn tất điều trị y tế tại Jordan. Các tổ chức nhân quyền lên tiếng cảnh báo, việc buộc các em trở về vùng chiến sự có thể là vi phạm luật pháp quốc tế. Điều này cũng dấy lên lo ngại về khả năng hồi phục của các bệnh nhi trong một khu vực thiếu thốn y tế và luôn đối diện với nguy cơ bị tấn công quân sự.
Tình cảnh của các em đang nằm giữa hai gọng kìm: một bên là chiến dịch quân sự đang leo thang của Israel và nguy cơ chiếm đóng lãnh thổ Gaza, và một bên là đề xuất (được chính phủ Israel tán thành) về việc di dời phần lớn dân số Gaza – điều mà các chuyên gia cho là vi phạm pháp luật – cùng sự từ chối của các quốc gia Arab trong việc tiếp nhận vĩnh viễn người Palestine vì coi đó là trục xuất ép buộc.
Các nước Arab từ lâu đã ngần ngại tiếp nhận hay cấp quy chế thường trú cho người Palestine vì lo ngại họ sẽ không bao giờ được phép trở về quê hương, và việc tái định cư vĩnh viễn sẽ làm suy yếu triển vọng thành lập một nhà nước Palestine độc lập.
Jordan, quốc gia vốn đã có một lượng lớn dân số gốc Palestine, càng ngần ngại tiếp nhận thêm vì muốn giữ cân bằng dân số, cũng như do nền kinh tế yếu kém và tỷ lệ thất nghiệp cao.
Đối với gia đình anh Daqa, nguy hiểm của chiến tranh đã quay trở lại gần như ngay lập tức. Anh kể, khi vợ anh cùng con gái vượt biên về Gaza hôm Thứ Ba, chiếc xe bus của họ đã phải đổi hướng vì một cuộc không kích của Israel đã đánh trúng bệnh viện nơi họ dự định đến.
Phía Jordan xác nhận kế hoạch ban đầu là luôn gửi các bệnh nhi này trở về sau khi điều trị. Một quan chức giấu tên cho biết, một số người Palestine có yêu cầu được ở lại lâu hơn, nhưng Jordan không cho phép để “không tiếp tay cho việc di dời người Palestine ra khỏi Gaza”. Chính phủ Jordan nói thêm, việc các em rời đi sẽ tạo chỗ cho các bệnh nhi khác từ Gaza đến điều trị. Hôm Thứ Tư, đã có 4 bệnh nhân ung thư từ Gaza đến Jordan để bắt đầu chữa trị.
Tuy nhiên, các nhóm nhân quyền lập luận rằng, việc buộc người dân quay trở lại nơi mà họ có thể đối mặt với nguy hiểm nghiêm trọng là vi phạm luật nhân quyền quốc tế. Theo luật này, mọi cuộc trở về phải được an toàn và tự nguyện, và quốc gia sơ tán phải đảm bảo có đủ dịch vụ tại nơi họ trở về. Hệ thống y tế Gaza gần như sụp đổ hoàn toàn do chiến tranh và lệnh phong tỏa của Israel.
Các chuyên gia luật nhân quyền thừa nhận Jordan ở vào thế khó, không muốn bị coi là đồng lõa với việc trục xuất người Palestine nhưng vẫn muốn giúp đỡ những người cần thiết. Tuy nhiên, ưu tiên hàng đầu phải là quyền của trẻ em bị thương, theo giáo sư Omer Shatz, một luật sư nhân quyền tại Đại học SciencesPo ở Paris. “Tuyệt đối cấm gửi họ trở lại nơi họ sẽ đối mặt với sự đối xử tàn nhẫn, hạ nhục hoặc vô nhân đạo, chưa kể nguy cơ mất mạng”, ông Shatz nhấn mạnh.
Omar Shakir, Giám đốc Human Rights Watch tại Israel và Palestine, cho rằng người Palestine, giống như người tị nạn ở những nơi khác, cần có quyền tự do lựa chọn có trở về quê hương hay không. Các quốc gia tiếp nhận người Palestine từ Gaza nên tìm kiếm sự đảm bảo rằng họ sẽ được phép trở lại nếu và khi họ muốn.
Hiện tại, Israel cho phép người Palestine trở lại Gaza sau khi điều trị y tế. Nhưng người Palestine lo sợ rằng nếu chính sách tái định cư quy mô lớn hơn (như đề xuất của Tổng Thống Donald Trump trước đây, được chính phủ Israel ủng hộ) được áp dụng, họ sẽ bị lưu đày vĩnh viễn khỏi quê hương, giống như hàng trăm ngàn người đã phải chịu sau cuộc chiến năm 1948. Những người tị nạn đó và con cháu của họ hiện lên tới khoảng 6 triệu người, tập trung ở các trại tị nạn trên khắp khu vực.
Hai gia đình trở về Gaza kể lại hành trình về nhà gặp nhiều trạm kiểm soát, và lính Israel đã tịch thu điện thoại, tiền bạc của họ khi nhập cảnh. Bộ Quốc phòng Israel cho biết, trong quá trình kiểm tra an ninh với những người từ Jordan trở về Gaza, một số người bị phát hiện mang theo số tiền mặt không khai báo vượt quá “giới hạn thông thường” và bị nghi ngờ “dành cho mục đích khủng bố” ở Gaza. Số tiền này đang bị tạm giữ để điều tra.
Không rõ liệu có tổ chức cứu trợ nào hỗ trợ việc đưa trẻ em trở về hay không. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã hợp tác với Jordan để sơ tán các bệnh nhi khỏi Gaza hồi tháng 3, theo chính phủ Jordan, nhưng WHO không phản hồi khi được hỏi về việc có tham gia vào quá trình đưa các em trở lại Gaza hay không.
Với một số gia đình, mọi lựa chọn đều khó khăn. Con trai 12 tuổi của anh Arafat Yousef, bị mất một chân do cuộc không kích của Israel, đã phải đợi 8 tháng để lắp chân giả ở Jordan. Anh Yousef muốn ở lại Jordan để con được tiếp tục chăm sóc hậu phẫu cần thiết, nhưng đồng thời cũng muốn quay về Gaza để chăm sóc 6 người con khác. “Tôi muốn con tôi hoàn tất điều trị”, anh Yousef nói. “Nhưng đồng thời, tôi muốn trở về quê hương. Tôi không muốn bỏ các con một mình giữa bom đạn này.”
Theo tin từ Associated Press, đăng trên The Seattle Times ngày 16/05/2025
