Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump vừa ra lệnh điều tra các sắc lệnh ân xá và hành động hành pháp khác được ban hành bởi người tiền nhiệm, ông Joe Biden. Đây là một động thái chưa từng có tiền lệ, nhằm mục đích chứng minh rằng ông Biden đã che giấu tình trạng suy giảm nhận thức và không đủ năng lực để thực hiện nhiệm vụ của một tổng thống.
Ông Trump, sắp bước sang tuổi 79, từ lâu đã công khai nghi ngờ về sự minh mẫn và sức khỏe của ông Biden (82 tuổi và hiện đang điều trị ung thư tuyến tiền liệt). Giờ đây, ông đang chỉ đạo chính quyền sử dụng quyền lực điều tra để củng cố những tuyên bố này. Về phần mình, ông Biden đã bác bỏ hành động của ông Trump là “lố bịch”.
Lệnh điều tra của Tổng Thống Trump nhắm vào cáo buộc rằng các phụ tá của ông Biden đã che giấu tình trạng suy giảm nhận thức của ông trước công chúng. Ông Trump cũng đặt câu hỏi về tính hợp pháp của việc Tòa Bạch Ốc dưới thời ông Biden sử dụng thiết bị ký tự động (autopen) để ký các sắc lệnh ân xá và văn kiện khác. Ông Trump cho rằng “về cơ bản, bất cứ ai sử dụng autopen chính là tổng thống” và thậm chí còn suy đoán rằng có những phần tử trong chính quyền Biden đã giả mạo chữ ký của tổng thống để điều hành đất nước mà ông không hề hay biết, đặc biệt là khi ban hành các chính sách làm hài lòng phe cực tả của Đảng Dân chủ. Tuy nhiên, ông thừa nhận không có bằng chứng nào chứng minh những điều này.
Các chuyên gia pháp lý tỏ ra hoài nghi về việc cuộc điều tra này có thể đạt được điều gì ngoài việc kích động những người ủng hộ ông Trump. Richard Pildes, một học giả luật hiến pháp tại Đại học New York, nhận định đây là “hành động chính trị hơn là có hiệu lực pháp lý” và được thiết kế để “tiếp tục thúc đẩy một câu chuyện mà chính quyền muốn nâng cao, nhưng tòa án sẽ không xem xét lại những hành động hành pháp này” do ông Biden đã thực hiện.
Các hành động của ông Biden bị đưa vào diện điều tra bao gồm các lệnh ân xá mà ông ban hành cho các thành viên gia đình và quan chức chính quyền trước khi rời nhiệm sở vào ngày 20 tháng Giêng, những người mà ông Biden lo ngại có thể bị Bộ Tư pháp dưới thời ông Trump nhắm đến. Gần đây hơn, Tổng Thống Trump còn cho rằng ông Biden không nắm rõ các chính sách nhập cư trong chính quyền của mình và nói rằng các phụ tá đã thúc đẩy các vấn đề xã hội như quyền của người chuyển giới theo cách mà ông Biden có thể không đồng ý.
Việc một tổng thống kế nhiệm có thể dễ dàng bãi bỏ các sắc lệnh hành pháp của người tiền nhiệm bằng cách ban hành các sắc lệnh mới đã là điều rõ ràng – điều mà Tổng Thống Trump đã làm nhiều lần kể từ khi quay lại Tòa Bạch Ốc. Tuy nhiên, các lệnh ân xá và bổ nhiệm thẩm phán của ông Biden không thể dễ dàng bị xóa bỏ theo cách này. Giáo sư Pildes khẳng định, đối với các hành động pháp lý đã hoàn tất như ân xá hay bổ nhiệm thẩm phán, tổng thống đương nhiệm “không có quyền lật ngược lại các hành động đó”.
Về autopen, đây là công cụ cho phép tự động ký chữ ký của một người lên văn kiện. Bộ Tư pháp, dưới cả chính quyền Dân chủ và Cộng hòa, đã công nhận việc các tổng thống sử dụng autopen để ký dự luật và sắc lệnh ân xá trong nhiều thập kỷ – và ngay cả Tổng Thống Trump cũng thừa nhận từng sử dụng nó. Giáo sư Brian Kalt, chuyên gia về lệnh ân xá tại Đại học Michigan State, cho biết quan điểm chung là “miễn là tổng thống chỉ đạo sử dụng autopen trong trường hợp cụ thể đó, việc ký là hợp lệ”. Vấn đề chỉ phát sinh nếu “người khác chỉ đạo sử dụng autopen mà không có sự chấp thuận của Tổng thống”.
Hiến pháp Hoa Kỳ quy định Tổng thống có quyền tuyệt đối ban hành lệnh ân xá (Điều II, Mục 2). Giáo sư Jeffrey Crouch, tác giả cuốn sách về lệnh ân xá tổng thống, khẳng định: “Lệnh ân xá của tổng thống không thể bị thu hồi. Nếu có thể, sẽ không có lệnh ân xá nào là cuối cùng”. Ông cũng không biết về bất kỳ trở ngại pháp lý nào đối với việc tổng thống sử dụng autopen trên lệnh ân xá.
Việc Tổng Thống Trump cho rằng chính quyền ông Biden hoạt động hiệu quả mà tổng thống không hề hay biết trên các vấn đề chính sách quan trọng còn vượt ra ngoài các câu hỏi về ân xá và autopen. Tuy nhiên, Tòa án Tối cao đã phán quyết vào năm 2024 rằng các cựu tổng thống có quyền miễn trừ rộng rãi khỏi bị truy tố. Phán quyết này có khả năng áp dụng cho ông Biden với tư cách là cựu tổng thống. Quyền miễn trừ này có thể không mở rộng đến các quan chức chính quyền Biden bị cáo buộc hành động mà không có sự hiểu biết của ông – mặc dù chính Tổng Thống Trump thừa nhận ông chưa thấy bằng chứng về điều đó.
Ông Biden đã bác bỏ cuộc điều tra của ông Trump là “không gì khác hơn là một sự đánh lạc hướng đơn thuần”. Ông tuyên bố: “Hãy để tôi nói rõ: Tôi đã đưa ra các quyết định trong nhiệm kỳ tổng thống của mình. Tôi đã đưa ra các quyết định về ân xá, sắc lệnh hành pháp, luật pháp và tuyên bố. Bất kỳ đề xuất nào cho rằng tôi đã không làm như vậy đều là lố bịch và sai sự thật”.
Theo Associated Press đưa tin ngày 5 tháng 6 năm 2025, chưa có tổng thống nào trong lịch sử Hoa Kỳ từng ra lệnh điều tra hành động của người tiền nhiệm theo cách này. Trong quá khứ, từng có những nghi vấn về sức khỏe của các tổng thống như Woodrow Wilson (sau đột quỵ), John F. Kennedy (với bệnh Addison và đau lưng), hay Ronald Reagan (cuối nhiệm kỳ thứ hai trước khi được chẩn đoán Alzheimer). Tuy nhiên, những vấn đề này chưa bao giờ dẫn đến một cuộc điều tra chính thức do tổng thống kế nhiệm ra lệnh.
