Tổng thống Donald Trump cho biết ông đang điều động 2,000 quân Vệ binh Quốc gia California đến Los Angeles để đối phó với các cuộc biểu tình liên quan đến di trú, bất chấp sự phản đối từ Thống đốc California Gavin Newsom.
Đây không phải lần đầu tiên Tổng thống Trump kích hoạt Vệ binh Quốc gia để đối phó với các cuộc biểu tình. Năm 2020, ông từng yêu cầu các thống đốc một số tiểu bang gửi quân đến Washington, D.C. để phản ứng trước các cuộc biểu tình sau cái chết của George Floyd. Lần này, Tổng thống Trump hành động ngược lại ý muốn của Thống đốc Newsom, người thường có quyền kiểm soát Vệ binh Quốc gia tiểu bang.
Trong khi Tổng thống Trump nói rằng việc liên bang hóa quân đội là cần thiết để “giải quyết tình trạng vô luật pháp” ở California, Thống đốc Newsom cho rằng động thái này là “có chủ ý gây kích động và sẽ chỉ làm tăng căng thẳng”.
Về mặt pháp lý, các lực lượng quân sự liên bang thường không được phép thực hiện nhiệm vụ thực thi pháp luật dân sự đối với công dân Mỹ trừ khi có tình trạng khẩn cấp. Đạo luật Nổi dậy (Insurrection Act) từ thế kỷ 18 là cơ chế pháp lý chính mà một tổng thống có thể sử dụng để kích hoạt quân đội hoặc Vệ binh Quốc gia trong thời kỳ nổi loạn hoặc bất ổn. Tuy nhiên, Tổng thống Trump không viện dẫn Đạo luật Nổi dậy lần này, mà dựa vào một luật liên bang tương tự cho phép liên bang hóa Vệ binh Quốc gia trong một số trường hợp nhất định.
Luật này cho phép Tổng thống liên bang hóa Vệ binh Quốc gia khi Hoa Kỳ bị xâm lược hoặc có nguy cơ bị xâm lược; khi có nổi loạn hoặc nguy cơ nổi loạn chống lại chính quyền Mỹ; hoặc khi Tổng thống không thể “thực thi luật pháp của Hoa Kỳ” bằng lực lượng thông thường. Tuy nhiên, luật cũng nói rằng các lệnh cho mục đích này “sẽ được ban hành thông qua các thống đốc của các tiểu bang”. Việc Tổng thống có thể kích hoạt Vệ binh Quốc gia mà không cần lệnh của thống đốc tiểu bang đó hay không hiện vẫn chưa rõ ràng.
Đáng chú ý, tuyên bố của Tổng thống Trump nói rằng quân đội Vệ binh Quốc gia sẽ đóng vai trò hỗ trợ bằng cách bảo vệ các nhân viên ICE khi họ thực thi luật pháp, thay vì để quân đội thực hiện công việc thực thi pháp luật. Theo chuyên gia pháp lý, điều này là bởi Vệ binh Quốc gia không thể tham gia hợp pháp vào các hoạt động thực thi pháp luật thông thường trừ khi Tổng thống viện dẫn Đạo luật Nổi dậy trước. Động thái này làm tăng nguy cơ quân đội có thể sử dụng vũ lực trong vai trò “bảo vệ”.
Trong lịch sử, Đạo luật Nổi dậy và các luật liên quan đã được sử dụng trong thời kỳ Phong trào Dân quyền để bảo vệ các nhà hoạt động và học sinh hòa nhập trường học, cũng như để đối phó với bạo loạn ở Los Angeles năm 1992. Vệ binh Quốc gia cũng được triển khai cho nhiều tình huống khẩn cấp khác như đại dịch COVID, bão và thiên tai, nhưng thường là với sự đồng ý của thống đốc các tiểu bang liên quan.
Tổng thống Trump đã cho thấy sự sẵn sàng sử dụng quân đội trên lãnh thổ Mỹ. Năm 2020, ông từng đe dọa viện dẫn Đạo luật Nổi dậy trong các cuộc biểu tình sau cái chết của George Floyd, nhưng Bộ trưởng Quốc phòng khi đó đã phản đối. Tuy nhiên, trong chiến dịch tranh cử nhiệm kỳ hai, ông gợi ý rằng điều này sẽ thay đổi và hứa sẽ triển khai Vệ binh Quốc gia để hỗ trợ mục tiêu thực thi luật di trú của mình.
Sau khi Tổng thống Trump thông báo liên bang hóa Vệ binh Quốc gia hôm thứ Bảy, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth cho biết các biện pháp khác có thể sẽ tiếp theo. Ông viết trên mạng xã hội X rằng lực lượng Thủy quân lục chiến đang làm nhiệm vụ tại Trại Pendleton đang trong tình trạng báo động cao và cũng sẽ được huy động “nếu bạo lực tiếp diễn”, theo tin từ ABC News ngày 08/06/2025.
