Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump đang cân nhắc việc ra lệnh tấn công quân sự nhắm vào Iran và dự kiến sẽ đưa ra quyết định trong vòng hai tuần tới. Thông tin này được các viên chức Tòa Bạch Ốc tiết lộ hôm thứ Năm, chấm dứt nhiều ngày đồn đoán về kế hoạch của Tổng thống trong khu vực. Quyết định này đồng thời làm dấy lên những lo ngại mới về nguy cơ leo thang căng thẳng, trả đũa, và khả năng Mỹ bị lôi kéo sâu hơn vào một cuộc xung đột nước ngoài khác.
Tổng Thống Trump đã dành phần lớn thời gian trong tuần để công khai nói về khả năng Mỹ tham gia trực tiếp hơn vào cuộc xung đột Israel-Iran, trong bối cảnh hai nước tiếp tục thực hiện các cuộc tấn công chết người nhắm vào nhau. Ông Trump cũng đã lên tiếng mạnh mẽ trên mạng xã hội, tuyên bố Mỹ có quyền kiểm soát hoàn toàn bầu trời Iran và yêu cầu Iran “đầu hàng vô điều kiện.”
Ông Trump nhiều lần từ chối loại trừ khả năng tấn công trực tiếp Iran. “Tôi có thể làm, tôi cũng có thể không làm,” Tổng thống nói với các phóng viên. “Ý tôi là, không ai biết tôi sẽ làm gì,” ông nói thêm, cho thấy sự bất định trong các động thái tiếp theo.
Tuyên bố đó phản ánh câu hỏi lớn đang được đặt ra ở Washington trong tuần này, khi Tổng Thống Trump liên tục hội ý với các cố vấn tại Phòng Tình huống (Situation Room). Theo Wall Street Journal đưa tin, ít nhất một cuộc họp đã diễn ra, trong đó ông được cho là đã phê duyệt kế hoạch tấn công Tehran nếu họ không chấm dứt chương trình hạt nhân theo yêu cầu của chính quyền.
Thư ký báo chí Tòa Bạch Ốc Karoline Leavitt hôm thứ Năm từ chối bình luận chi tiết về bản chất các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Iran, chỉ nói rằng Tổng Thống Trump dự kiến sẽ đưa ra quyết định trong vòng hai tuần tới. Trong khi đó, Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei hôm thứ Tư đã từ chối đàm phán với Mỹ, cảnh báo rằng nếu Mỹ tấn công Iran, nước này “chắc chắn sẽ phải đối mặt với những thiệt hại không thể bù đắp.”
Tổng Thống Trump đã cân nhắc việc ra lệnh tấn công Iran, bao gồm cả khả năng nhắm mục tiêu vào cơ sở làm giàu uranium Fordow, một cơ sở hạt nhân quan trọng nằm ở phía nam Tehran. Tuy nhiên, trong khi Tổng thống hội ý, các nhà lập pháp ở Quốc hội cũng đang họp kín. Phát biểu của ông Trump chưa làm giảm bớt những lo ngại về sự leo thang ở Trung Đông, cả từ một số người ủng hộ MAGA (những người muốn kết thúc “các cuộc chiến vĩnh cửu”) lẫn Đảng Dân Chủ (những người lo sợ sự trả đũa nếu Mỹ tấn công).
Nhiều dân biểu, bao gồm cả Đảng Cộng Hòa và Đảng Dân Chủ, đang thúc đẩy dự luật lưỡng đảng mới, yêu cầu Tổng thống phải có sự chấp thuận của Quốc hội trước khi có bất kỳ hành động quân sự đáng kể nào tại Iran, chẳng hạn như các cuộc tấn công. Họ cho rằng hành động đơn phương của Tổng thống sẽ vi phạm Đạo luật Quyền lực Chiến tranh (War Powers Resolution) năm 1973.
Đạo luật này quy định các trường hợp mà Tổng thống có thể sử dụng vũ lực trong xung đột nước ngoài mà không cần tuyên chiến chính thức. Tuy nhiên, trong nhiều thập kỷ qua, các Tổng thống, cả Dân Chủ lẫn Cộng Hòa, đã mở rộng đáng kể quyền hạn của mình mà không cần sự cho phép rõ ràng của Quốc hội, thường dựa trên việc giải thích rộng hơn quyền lực của Tổng thống theo Điều II của Hiến pháp khi hành động vì “lợi ích quốc gia”.
Michael Rubin, một học giả tại Viện Doanh nghiệp Mỹ và từng là viên chức Ngũ Giác Đài, nhận định rằng “có rất nhiều tiền lệ các Tổng thống bỏ qua các quy định kỹ thuật” của Đạo luật Quyền lực Chiến tranh. Ông cho rằng Tổng thống “có khả năng hành động mà không cần nó trong một khoảng thời gian nhất định. Vì vậy, [đạo luật] thực sự chỉ áp dụng nếu chúng ta tham gia vào một hoạt động lớn thay vì một vụ đánh bom đơn lẻ.”
Rubin nói thêm: “Thực tế là, lựa chọn tồi tệ nhất cho an ninh Mỹ là cho phép Iran phục hồi chương trình hạt nhân của họ vì những gì họ chôn giấu ở Fordow.”
Tuy nhiên, những lời đe dọa của Tổng Thống Trump cũng làm dấy lên lo ngại từ các nhà phê bình, những người xem hành động của ông là nguy hiểm và có thể dẫn đến sự trả đũa từ Tehran. Họ cho rằng điều này có thể gây nguy hiểm cho các viên chức và quân nhân Mỹ đang đóng quân ở nước ngoài, bao gồm cả những người nằm trong tầm tấn công của Iran.
Ông Brian Finucane, cố vấn cấp cao tại International Crisis Group và từng làm việc tại Văn phòng Tư vấn Pháp lý của Bộ Ngoại giao, cho rằng “không có lập luận tự vệ nào hợp lý cho hành động quân sự của Mỹ chống lại Iran.” Ông nói thêm rằng bất kỳ hành động quân sự nào của Mỹ chống lại Iran sẽ vi phạm Hiến chương Liên Hiệp Quốc và do đó vi phạm nghĩa vụ của Tổng thống theo Hiến pháp là phải bảo đảm luật pháp được thực thi trung thực.
Ngược lại, Thượng nghị sĩ John Barrasso (Cộng Hòa, Wyoming) ca ngợi các hành động của Tổng Thống Trump, nói rằng ông đang “làm điều đúng đắn tuyệt đối để giữ an toàn cho nước Mỹ.” Ông nhấn mạnh rằng Trump đã rất kiên định trong 10 năm qua khi nói rằng Iran không được phép có vũ khí hạt nhân. Thượng nghị sĩ Lindsey Graham, một trong những người ủng hộ mạnh mẽ nhất của Tổng thống, tin rằng Trump muốn “hoàn thành công việc” trong việc phá hủy Fordow.
Dù vậy, theo Fox News, mục tiêu cuối cùng của Tổng Thống Trump vẫn chưa rõ ràng nếu ông quyết định tấn công Iran. Việc tuyên chiến thuộc về Quốc hội nhằm đảm bảo quyết định hệ trọng này được cân nhắc kỹ lưỡng, nhằm giảm thiểu rủi ro Mỹ bị lôi kéo vào một cuộc chiến không cần thiết và giảm thiểu nguy cơ cho người dân trong khu vực, bao gồm cả người Mỹ.
