Trong những tháng gần đây, Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump đã công bố một loạt thuế quan – tức thuế đánh vào hàng nhập khẩu từ các quốc gia khác – với lập luận rằng chúng sẽ thúc đẩy ngành sản xuất Mỹ và bảo vệ việc làm cho người lao động trong nước.
Động thái này đã gây ra sự bất ổn trong nền kinh tế toàn cầu. Nhiều ý kiến chỉ trích cho rằng thuế quan sẽ khiến giá cả hàng hóa trở nên đắt đỏ hơn đối với người tiêu dùng tại Mỹ.
Thuế quan là khoản thuế được tính dựa trên giá trị của sản phẩm nhập khẩu. Ví dụ, mức thuế 10% áp dụng cho một sản phẩm trị giá 10 đô la sẽ cộng thêm 1 đô la thuế, nâng tổng chi phí lên 11 đô la.
Tổng Thống Trump cho biết việc áp thuế nhằm khuyến khích người tiêu dùng Mỹ mua sắm hàng hóa sản xuất tại Mỹ nhiều hơn, tăng nguồn thu thuế cho chính phủ và thu hút đầu tư lớn. Tổng Thống muốn giảm khoảng cách giữa giá trị hàng hóa Mỹ mua từ nước ngoài và hàng hóa Mỹ bán ra. Tổng Thống lập luận rằng Mỹ đã bị lợi dụng bởi các nước “gian lận” và bị “cướp bóc” bởi nước ngoài. Bên cạnh thuế quan, Tổng Thống Trump cũng đưa ra các yêu cầu khác, như việc yêu cầu Trung Quốc, Mexico và Canada hành động mạnh mẽ hơn để ngăn chặn người nhập cư và ma túy bất hợp pháp vào Mỹ khi ông công bố thuế quan đầu tiên nhắm vào các nước này.
Các loại thuế quan chính Tổng Thống Trump đã công bố bao gồm:
- Liên minh Châu Âu: Tổng Thống Trump ban đầu đề xuất thuế 20% với hầu hết hàng hóa EU, sau đó giảm xuống 10% và gần đây đề nghị tăng lên 50% vì cho rằng các cuộc đàm phán không đi đến đâu.
- Trung Quốc: Mỹ và Trung Quốc đã liên tục tăng thuế lẫn nhau, lên tới mức rất cao (Mỹ 145%, Trung Quốc 125%). Tuy nhiên, gần đây hai bên đã đạt thỏa thuận tạm thời giảm đáng kể các mức thuế này trong 90 ngày, bắt đầu từ ngày 14 tháng 5, đưa mức thuế của Mỹ lên 30% và Trung Quốc 10% đối với hầu hết hàng hóa, nhưng vẫn giữ mức thuế 20% nhắm vào các sản phẩm liên quan đến fentanyl.
- Canada và Mexico: Thuế 25% đánh vào hàng nhập khẩu từ cả hai nước và 10% vào năng lượng của Canada. Các mức thuế này có nhiều lần trì hoãn hoặc miễn trừ. Canada cũng đáp trả bằng thuế 25% đối với một số loại xe hơi nhập khẩu từ Mỹ.
- Thép và Nhôm: Thuế nhập khẩu 25% áp dụng cho tất cả thép và nhôm vào Mỹ từ ngày 12 tháng 3.
- Ô tô: Từ ngày 2 tháng 4, xe hơi sản xuất tại nước ngoài phải chịu thuế 25%, áp dụng cả cho động cơ và phụ tùng. Sau đó, quy định này được nới lỏng một chút để giảm tác động đến các công ty xe hơi của Mỹ.
- Các mức thuế cơ bản và cao hơn: Từ ngày 2 tháng 4, hầu hết các quốc gia, kể cả Anh, phải đối mặt với mức thuế “cơ bản” 10% đối với tất cả hàng hóa gửi đến Mỹ. Ngày 9 tháng 4, các mức thuế cao hơn nhiều được công bố cho khoảng 60 quốc gia được coi là “vi phạm tồi tệ nhất” trong quan hệ thương mại. Tuy nhiên, đã có thông báo tạm dừng 90 ngày đối với các mức thuế cao hơn này, trừ Trung Quốc.
- Điện thoại thông minh và máy tính: Một số thiết bị điện tử từ Trung Quốc và các nơi khác đã được miễn thuế từ ngày 12 tháng 4, nhưng Tổng Thống Trump sau đó cảnh báo sự miễn trừ này có thể ngắn ngủi, đe dọa áp thuế 25% “ít nhất” đối với iPhone của Apple không sản xuất tại Mỹ.
- Phim ảnh: Tổng Thống Trump muốn áp thuế 100% đối với phim nước ngoài để thúc đẩy ngành công nghiệp điện ảnh Mỹ.
Theo BBC News, một tòa án Mỹ vào ngày 28 tháng 5 đã chặn chính sách áp thuế sâu rộng của Tổng Thống Trump, phán quyết rằng ông không có thẩm quyền áp thuế đối với gần như mọi quốc gia. Tòa Bạch Ốc đã nộp đơn kháng cáo.
Kinh tế thế giới đã phản ứng thế nào? Các thông báo về thuế quan của Tổng Thống Trump đã gây biến động trên thị trường chứng khoán toàn cầu. Giá trị đồng đô la Mỹ cũng đã giảm trong những tháng gần đây. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã hạ dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2025 do tác động của thuế quan và nhận định Mỹ sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất, khả năng suy thoái kinh tế Mỹ vào năm 2025 là cao hơn. Mặc dù vậy, Tổng Thống Trump khẳng định chính sách của mình đang có hiệu quả, nhưng nhiều tiếng nói có ảnh hưởng ngay trong Đảng Cộng hòa cũng như các lãnh đạo nước ngoài đã chỉ trích các biện pháp này.
Giá cả hàng hóa cho người tiêu dùng Mỹ có tăng lên không? Dự kiến giá cả sẽ tăng đối với nhiều mặt hàng nhập khẩu, do các doanh nghiệp chuyển gánh nặng chi phí cao hơn sang khách hàng. Các công ty toàn cầu như Adidas và Mattel (nhà sản xuất búp bê Barbie) đã thông báo sẽ tăng giá bán cho khách hàng Mỹ. Việc nhập khẩu ít hàng hóa nước ngoài hơn cũng có thể khiến những mặt hàng còn lại trở nên đắt đỏ hơn. Chi phí hàng hóa sản xuất tại Mỹ sử dụng linh kiện nhập khẩu cũng được dự báo sẽ tăng.
Trong một diễn biến khác, Anh và Mỹ đã đạt được thỏa thuận hạn chế về thuế quan đối với một số mặt hàng. Mặc dù mức thuế 10% vẫn áp dụng với hầu hết hàng hóa từ Anh, thỏa thuận mới miễn trừ một số loại, bao gồm giảm thuế xe hơi từ 25% xuống 10% cho tối đa 100.000 xe và loại bỏ thuế 25% đối với thép và nhôm từ Anh (trong hạn ngạch). Đổi lại, Anh đã bỏ thuế 20% đối với thịt bò Mỹ và tăng hạn ngạch nhập khẩu.
