Tại diễn đàn Liên Hợp Quốc, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian đã lên án các cuộc tấn công của Israel và Mỹ hồi tháng Sáu, cho rằng hành động này đã gây ra “một cú đánh nghiêm trọng vào lòng tin quốc tế và chính triển vọng hòa bình trong khu vực”. Đây là lần đầu tiên ông phát biểu tại một diễn đàn toàn cầu kể từ cuộc chiến 12 ngày giữa Israel và Iran vào mùa hè, trong đó nhiều lãnh đạo quân sự và chính trị cấp cao của Cộng hòa Hồi giáo đã bị ám sát.
Chuyến thăm New York của ông Pezeshkian diễn ra trong bối cảnh Iran có nguy cơ đối mặt với một loạt lệnh trừng phạt nghiêm khắc của Liên Hợp Quốc nếu không đạt được thỏa thuận với các nhà lãnh đạo châu Âu vào cuối tuần. Tuy nhiên, trước khi đặt chân đến New York, mọi nỗ lực ngoại giao của ông và Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi đã bị lu mờ khi Lãnh đạo Tối cao nước này, Ali Khamenei, bác bỏ mọi cuộc đàm phán hạt nhân trực tiếp với Hoa Kỳ.
Ông Pezeshkian cũng lặp lại tuyên bố của Tehran rằng nước này không theo đuổi vũ khí hạt nhân thông qua các hoạt động hạt nhân trong nước. “Tôi xin tuyên bố trước hội nghị này rằng Iran chưa bao giờ và sẽ không bao giờ tìm cách chế tạo bom hạt nhân,” ông khẳng định.
Tổng thống Iran cũng chỉ trích nỗ lực của Anh, Đức và Pháp trong việc kích hoạt cơ chế “snapback” để tái áp đặt các lệnh trừng phạt – trừ khi có một thỏa thuận vào phút chót – do Iran không tuân thủ các điều kiện của thỏa thuận hạt nhân năm 2015 nhằm ngăn chặn Tehran phát triển vũ khí hạt nhân. Ông cho rằng các quốc gia này, được gọi là E3, đã hành động thiếu thiện chí trong nhiều năm để áp đặt sự tuân thủ của Iran đối với một thỏa thuận mà Mỹ đã rút lui vào năm 2018.
Trước đó, đồng nội tệ của Iran, rial, đã giảm xuống mức thấp kỷ lục mới vào thứ Tư, giao dịch ở mức 1.074.000 đổi lấy một đô la Mỹ ngay trước thời điểm Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian chuẩn bị phát biểu tại Liên Hợp Quốc. Sự sụt giảm này diễn ra sau khi Lãnh đạo Tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei bác bỏ các cuộc đàm phán trực tiếp với Hoa Kỳ về chương trình hạt nhân của nước này.
Việc ông Khamenei đưa ra tuyên bố này có khả năng hạn chế các hoạt động ngoại giao của ông Pezeshkian và Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi tại New York. Nó cũng cho thấy các cuộc đàm phán vào phút chót giữa Iran và các nước châu Âu sẽ không ngăn chặn được việc tái áp đặt các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc đối với Iran về chương trình hạt nhân của nước này. Thời hạn 30 ngày để ngăn chặn các lệnh trừng phạt sẽ kết thúc vào Chủ Nhật.
Pháp, Đức và Vương quốc Anh đã kích hoạt cơ chế “snapback” để tái áp đặt các lệnh trừng phạt. Nếu không có một thỏa thuận ngoại giao nào được tìm thấy trong tuần này, các lệnh trừng phạt sẽ tự động có hiệu lực vào Chủ Nhật. Điều này sẽ đóng băng tài sản của Iran ở nước ngoài, đình chỉ các thỏa thuận vũ khí với Tehran và trừng phạt mọi sự phát triển chương trình tên lửa đạn đạo của Iran, trong số các biện pháp khác, gây thêm áp lực lên nền kinh tế vốn đang gặp khó khăn của đất nước.
Đầu tháng này, cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc và Iran đã ký một thỏa thuận do Ai Cập làm trung gian để mở đường cho việc nối lại hợp tác, bao gồm cả các phương thức tái khởi động việc kiểm tra các cơ sở hạt nhân của Iran. Tuy nhiên, thỏa thuận đó vẫn chưa thực sự có hiệu lực.
Vào tháng Bảy, ông Pezeshkian đã ký một luật do quốc hội nước này thông qua, đình chỉ mọi hợp tác với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế. Điều này diễn ra sau cuộc chiến 12 ngày của Israel với Iran vào tháng Sáu, trong đó Israel và Mỹ đã ném bom các địa điểm hạt nhân của Iran.
Iran từ lâu đã khẳng định chương trình của mình là vì mục đích hòa bình, mặc dù các quốc gia phương Tây và IAEA có trụ sở tại Vienna đánh giá rằng Tehran đã có một chương trình vũ khí hạt nhân tích cực cho đến năm 2003. Ông Khamenei một lần nữa khẳng định hôm thứ Ba rằng Iran không tìm kiếm bom nguyên tử. “Chúng tôi không có bom hạt nhân và sẽ không có, và chúng tôi không có kế hoạch sử dụng vũ khí hạt nhân,” ông nói. Tuy nhiên, ông nói thêm: “Khoa học sẽ không bị hủy diệt bởi các mối đe dọa và đánh bom.” Theo Associated Press.
