Một sự đồng thuận pháp lý đang hình thành chống lại các vụ kiện về khí hậu, nhưng Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ vẫn cần chấm dứt hành vi tống tiền môi trường đối với ngành năng lượng của Mỹ. Trong hai vụ án mang tính bước ngoặt sắp tới, Tối Cao Pháp Viện sẽ có cơ hội tái khẳng định quyền lực của chính phủ liên bang đối với các vấn đề chính sách năng lượng và môi trường quốc gia.
Các nhóm môi trường tin rằng việc sử dụng năng lượng làm tăng nhiệt độ toàn cầu, gây mực nước biển dâng và tạo ra thời tiết khắc nghiệt hơn. Chiến dịch hạn chế năng lượng của họ đã diễn ra dưới nhiều hình thức—bao gồm yêu cầu Bộ Bảo Vệ Môi Trường (EPA) chặn các đường ống dẫn dầu và Bộ Nội Vụ từ chối cấp phép thuê đất dầu khí—nhưng đã gặp trở ngại sau cuộc bầu cử năm 2024 và một loạt các sắc lệnh hành pháp của chính quyền Tổng Thống Donald Trump nhằm dỡ bỏ các quy định quá mức.
Thay vì theo đuổi lợi ích của mình tại Quốc Hội hoặc trước cử tri, các nhà hoạt động môi trường cực đoan hiện đã liên minh với các thành phố phá sản và luật sư để sử dụng tòa án nhằm gây sức ép tài chính lên ngành năng lượng. Các thành phố và tiểu bang theo phe Dân Chủ đã đệ đơn kiện dân sự tại các tòa án tiểu bang để đòi tiền bồi thường cho những thiệt hại liên quan đến thời tiết tại địa phương họ.
Tối Cao Pháp Viện sẽ sớm quyết định có thụ lý một trong các vụ án này hay không, đó là vụ *Boulder County kiện Suncor Energy*, sau phán quyết của Tối Cao Pháp Viện Colorado năm nay cho phép vụ kiện của hạt này tiến hành tại tòa án tiểu bang. Mượn các lý thuyết trách nhiệm pháp lý từ các vụ kiện thuốc lá và opioid, Boulder cáo buộc các công ty năng lượng đã bán sản phẩm mà không tiết lộ rủi ro khí hậu. Những tuyên bố như vậy rõ ràng xâm phạm quyền lực liên bang đối với vấn đề ô nhiễm liên tiểu bang.
Các vụ kiện khí hậu khác vẫn đang tiếp diễn tại các tòa án tiểu bang cấp thấp hơn. Tại Hawaii, các kiến nghị phán quyết tóm tắt đang chờ giải quyết trong một vụ án đòi bồi thường cho mực nước biển dâng. Tòa án tối cao Hawaii đã cho phép vụ kiện này tiếp diễn vào năm 2023 với Chánh án Todd Eddins đưa ra một sự đồng tình đáng chú ý, tuyên bố rằng vụ kiện sẽ được tiến hành dưới “Tinh Thần Aloha”, bất kể tiền lệ liên bang.
Tại Rhode Island, thẩm phán tiểu bang chủ trì vụ kiện tương tự chống lại ngành năng lượng đã so sánh nó với các quốc gia đang phát triển bị tàn phá bởi thiên tai, trích dẫn Kenya, Tanzania và Seychelles. Gợi ý rằng Rhode Island đã phải chịu “sự tàn phá nghiêm trọng” tương đương là điều đáng nói: các thẩm phán đang thổi phồng lời lẽ để biện minh cho các yêu cầu về khí hậu, chứ không dựa trên luật pháp.
Trong khi đó, các tiểu bang khác đang cố gắng thay thế quyền lực liên bang trong chính sách môi trường. Tại Louisiana, các nguyên đơn đã giành được phán quyết 750 triệu USD (có khả năng hơn 1 tỷ USD với tiền lãi) chống lại Chevron vì xói mòn bờ biển mà họ cho là do việc khai thác dầu trong Thế chiến thứ II. Các công ty đó đã hoạt động theo hợp đồng liên bang để cung cấp nhiên liệu hàng không cho nỗ lực chiến tranh. Tuy nhiên, tám thập kỷ sau, Louisiana tuyên bố có thể trừng phạt các hành vi đó một cách hồi tố.
Các công ty năng lượng đã tìm cách chuyển vụ án lên tòa án liên bang vì nguồn gốc của nó liên quan đến công việc cho chính phủ liên bang. Nhưng một hội đồng chia rẽ của Tòa Phúc Thẩm Liên Bang Khu Vực số 5 đã từ chối cho phép. Như Thẩm phán Andrew Oldham đã đúng khi nhận xét trong ý kiến bất đồng, việc khai thác dầu thô rõ ràng “liên quan đến” sản xuất thời chiến. Nếu các tiểu bang có thể kiện các doanh nghiệp tư nhân vì công việc thời chiến của họ nhiều thế hệ sau, thì sự hợp tác trong tương lai với chính phủ liên bang sẽ bị cản trở, làm tăng chi phí quốc phòng.
Mặc dù có một số phán quyết đáng thất vọng từ các thẩm phán quá khích, ngày càng nhiều tòa án tiểu bang đang bắt đầu chống lại các yêu sách vô căn cứ như vậy. Một thẩm phán Maryland đã bác bỏ vụ kiện của Baltimore cáo buộc nhiên liệu hóa thạch gây ra mực nước biển dâng làm hại thành phố; Tối Cao Pháp Viện Maryland sẽ nghe kháng cáo vào cuối tháng Mười. Một tòa án South Carolina đã bác bỏ các yêu sách tương tự của Charleston, mà các quan chức thành phố sẽ hầu như chắc chắn kháng cáo. Tương tự, các vụ kiện tiểu bang và thành phố gần như giống hệt đã bị bác bỏ ở Pennsylvania, New York, Delaware và New Jersey.
Theo Fox News, bất chấp một số chiến thắng gần đây, các vụ kiện về khí hậu giống như Hydra—các vụ án mới liên tục được đưa ra. Ngay cả khi các tòa án cấp cao hơn cuối cùng lật ngược chúng, chỉ việc buộc ngành công nghiệp phải chống lại các vụ kiện này đã gây ra chi phí kiện tụng khổng lồ. Điều đó tự thân đã là một chiến thắng cho các nhà hoạt động môi trường cực đoan. Ở giai đoạn này, Tối Cao Pháp Viện phải hành động để tái khẳng định quyền lực liên bang đối với chính sách năng lượng và môi trường quốc gia.
Nếu biến đổi khí hậu đang tạo ra những ảnh hưởng có hại trên toàn quốc, thì quốc gia phải quyết định cách giải quyết. Như Tòa Phúc Thẩm Liên Bang đã phán quyết trong một vụ án năm 2021 bác bỏ vụ kiện của Thành phố New York chống lại Chevron, “câu hỏi trước chúng ta là liệu một vụ kiện quấy rối nhằm đòi bồi thường cho những thiệt hại do phát thải khí nhà kính toàn cầu gây ra có thể tiến hành theo luật New York hay không. Câu trả lời của chúng tôi rất đơn giản: không.” Tuy nhiên, khi họ định hình mục tiêu của mình, các thành phố và tiểu bang theo phe Dân Chủ đang cố gắng thiết lập chính sách khí hậu toàn quốc thông qua kiện tụng—vi phạm luật liên bang và các nguyên tắc dân sự.
Khi đất nước quyết định cách ứng phó với biến đổi khí hậu, những lựa chọn đó—bao gồm khả năng không hành động—phải có tính hợp pháp trên toàn quốc. Các tòa án không thể cho phép một số ít các địa phương theo phe Dân Chủ, được hỗ trợ bởi các luật sư và nhà hoạt động môi trường, quyết định những vấn đề này cho phần còn lại của nước Mỹ.
John Yoo là Giáo sư Luật tại Đại Học California, Berkeley, theo Fox News.
