Tòa Tối Cao Hoa Kỳ vừa ra phán quyết giới hạn khả năng của các thẩm phán tại các tòa dưới cấp trong việc ngăn chặn các sắc lệnh hành pháp của Tổng thống, một quyết định mà Tổng thống Donald Trump gọi là một “chiến thắng lớn”.
Vụ việc này xoay quanh việc liệu Tổng thống Trump có quyền sử dụng sắc lệnh hành pháp để chấm dứt quyền công dân theo diện sinh sản đối với những người không phải là công dân và những người nhập cư không có giấy tờ hay không. Trong phán quyết 6-3, các thẩm phán bảo thủ của Tòa Tối Cao đã đứng về phía Tổng thống Trump, cho rằng họ không xem xét lại nỗ lực của ông nhằm chấm dứt quyền công dân theo diện sinh sản, mà là về các hành động của tổng thống một cách rộng rãi.
Các chuyên gia nhận định rằng phán quyết này sẽ thay đổi cách thức các hành động hành pháp bị thách thức trong tương lai và các thách thức pháp lý đối với phán quyết này là rất có thể xảy ra.
Các nhóm quyền của người nhập cư và 22 tiểu bang đã đệ đơn kiện chính quyền Tổng thống Trump về một sắc lệnh hành pháp mà tổng thống đã ký vào ngày đầu tiên trở lại văn phòng, nhằm mục đích chấm dứt quyền công dân theo diện sinh sản, vốn trao cho những người sinh ra trên lãnh thổ Hoa Kỳ quyền công dân tự động.
Các vụ kiện được đệ trình tại Maryland, Massachusetts, Washington và các nơi khác, nhằm mục đích ngăn chặn sắc lệnh này có hiệu lực, và đã tạm thời làm được điều đó. Tuy nhiên, Bộ Tư pháp đã phản đối và kháng cáo vụ việc lên Tòa Tối Cao, lập luận rằng các lệnh cấm tạm thời đó là vi hiến.
Vào thứ Sáu, tòa án đã đồng ý với lập trường của chính quyền Tổng thống Trump và đưa ra giới hạn về cách thức các lệnh cấm phổ quát được ban hành bởi các tòa án liên bang.
Tổng thống Trump đã ca ngợi phán quyết này là một chiến thắng tại một cuộc họp báo bất ngờ hôm thứ Sáu, gọi quyết định này là “một chiến thắng mang tính bước ngoặt cho hiến pháp, sự phân chia quyền lực và pháp quyền”. Ông nói thêm rằng “các thẩm phán cánh tả cực đoan” đã cố gắng ghi đè lên quyền lực của ông với tư cách là tổng thống, và các lệnh cấm trên toàn quốc là một “mối đe dọa nghiêm trọng đối với nền dân chủ”.
Theo ABC News, phán quyết này có nghĩa là các tòa án vẫn có thể ngăn chặn các hành động của tổng thống mà họ cho là vi hiến hoặc bất hợp pháp, nhưng điều này sẽ xảy ra muộn hơn trong quy trình tư pháp, mang lại cho các tổng thống nhiều không gian hơn để hành động. Do giới hạn đối với các lệnh cấm, sắc lệnh của Tổng thống Trump về quyền công dân theo diện sinh sản sẽ có hiệu lực 30 ngày sau khi tòa án công bố ý kiến của mình. Tuy nhiên, phán quyết này có khả năng sẽ phải đối mặt với các thách thức pháp lý tiếp theo.
Giáo sư Samuel Bray từ Trường Luật Notre Dame, một chuyên gia về các lệnh cấm trên toàn quốc, cho biết phán quyết “đã đặt lại mối quan hệ giữa các tòa án liên bang và nhánh hành pháp một cách cơ bản”. Ông nói thêm rằng các lệnh cấm phổ quát “sẽ không còn là biện pháp khắc phục mặc định trong các thách thức đối với hành động hành pháp”.
Thẩm phán Amy Coney Barrett, tác giả của ý kiến đa số, cho biết các tòa án liên bang không “thực hiện giám sát chung đối với Nhánh Hành Pháp”, mà thay vào đó họ “giải quyết các vụ án và tranh chấp phù hợp với thẩm quyền mà Quốc Hội đã trao cho họ”. Bà viết: “Khi một tòa án kết luận rằng Nhánh Hành Pháp đã hành động bất hợp pháp, thì câu trả lời không phải là để tòa án vượt quá quyền hạn của mình.”
Thẩm phán Brett Kavanaugh, người viết ý kiến đồng thuận, nói rằng Tòa Tối Cao, chứ không phải các tòa án cấp quận hoặc phúc thẩm, “thường sẽ là người đưa ra quyết định cuối cùng về tình trạng pháp lý tạm thời của các đạo luật và hành động hành pháp lớn mới của liên bang”.
Trong khi đó, Thẩm phán Sonya Sotomayor, đại diện cho các thẩm phán thiểu số cấp tiến, đã gọi yêu cầu của chính quyền Tổng thống Trump lên tòa án là “chiêu trò” và nói rằng tòa án “hùa theo”. Bà viết: “Quyết định của Tòa án không gì khác hơn là một lời mời công khai để Chính phủ lách Hiến pháp.” Bà nhấn mạnh: “Pháp quyền không phải là điều hiển nhiên ở Quốc gia này, cũng như bất kỳ quốc gia nào khác. Đó là một nguyên tắc của nền dân chủ của chúng ta sẽ chỉ tồn tại nếu những người đủ can đảm trong mọi nhánh đấu tranh cho sự tồn tại của nó. Hôm nay, Tòa án đã thoái lui khỏi vai trò quan trọng của mình trong nỗ lực đó. Chỉ với một nét bút, Tổng thống đã biến Hiến pháp của chúng ta thành một trò hề.”
