Một tòa phúc thẩm liên bang hôm thứ Tư đã một lần nữa chặn nỗ lực của Tổng thống Donald Trump nhằm bãi bỏ quyền công dân theo diện sinh sản, vốn bắt nguồn từ Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp, quy định mọi người sinh ra tại Hoa Kỳ đều là công dân Mỹ.
Theo nhận định của Thẩm phán Ronald Gould, người viết cho hội đồng ba thẩm phán thuộc Tòa Phúc thẩm Liên bang Khu vực số 9, lệnh hành pháp của ông Trump là không hợp lệ “vì nó đi ngược lại ngôn ngữ rõ ràng của Tu chính án thứ 14 về quyền công dân”. Tòa án đã tạm thời chặn lệnh của ông Trump có hiệu lực trên toàn quốc, trong khi vụ kiện tiếp tục diễn ra.
Kể từ khi ông Trump ban hành lệnh hành pháp về quyền công dân theo diện sinh sản ngay ngày đầu tiên nhậm chức, các tòa án trên khắp đất nước đã phán quyết lệnh này vi hiến và chặn việc thi hành nó ở bất kỳ đâu.
Tuy nhiên, vào ngày 27 tháng 6, Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ, mà không xem xét tính hợp hiến của hành động từ ông Trump, đã phán quyết rằng các tòa án cấp dưới đã vượt quá thẩm quyền khi chặn lệnh của ông Trump có hiệu lực trên toàn quốc. Tối Cao Pháp Viện, trong quyết định 6-3, đã phán quyết rằng các thẩm phán liên bang không thể chặn một hành động của tổng thống trên toàn quốc trừ khi điều đó là cần thiết để “cung cấp sự cứu xét toàn diện cho mỗi nguyên đơn”.
Tối Cao Pháp Viện đã tạm dừng các phán quyết của tòa án cấp dưới, yêu cầu các tòa án cấp dưới xem xét lại liệu họ có thể đưa ra sự cứu xét hẹp hơn hay không, và bắt đầu đếm ngược 30 ngày để lệnh của ông Trump có hiệu lực.
Vì 22 tiểu bang, bao gồm cả Washington, là các nguyên đơn trong vụ kiện chống lại chính quyền Trump để chặn lệnh hành pháp, điều này để ngỏ khả năng lệnh có thể có hiệu lực ở một số tiểu bang nhưng không phải ở các tiểu bang khác. Điều này có nghĩa là một em bé sinh ra từ cha mẹ không có giấy tờ hợp pháp ở Washington sẽ là công dân, nhưng một em bé sinh ra từ cha mẹ tương tự ở tiểu bang lân cận Idaho thì sẽ không.
Tuy nhiên, Thẩm phán Gould, được bổ nhiệm bởi cựu Tổng thống Bill Clinton, đã viết rằng cần thiết phải chặn lệnh của ông Trump trên toàn quốc để cung cấp “sự cứu xét toàn diện” cho các tiểu bang đã khởi kiện. Ông được Thẩm phán Michael Daly Hawkins, cũng là người được bổ nhiệm bởi ông Clinton, đồng tình trong ý kiến của mình.
Tu chính án thứ 14 bắt đầu: “Tất cả mọi người sinh ra hoặc nhập tịch tại Hoa Kỳ, và chịu sự chi phối của luật pháp nước này, đều là công dân của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ.”
Chính quyền Trump đã lập luận rằng con cái của người nhập cư không có giấy tờ hợp pháp không “chịu sự chi phối của luật pháp” Hoa Kỳ và do đó không phải là công dân.
Nhưng tòa án nhận thấy lập luận đó đi ngược lại “ngôn ngữ rõ ràng” của Hiến pháp, tiền lệ của Tối Cao Pháp Viện hàng thế kỷ, hoạt động 125 năm của ngành hành pháp và “đi ngược lại công lý”.
“Một quyền mà Tổng thống không được trao, bởi Điều II hoặc bất kỳ nguồn nào khác, là quyền sửa đổi hoặc thay đổi bất kỳ điều khoản nào của Hiến pháp Hoa Kỳ,” ông Gould viết. “Có lẽ ngành Hành pháp, nhận thấy rằng họ không thể thay đổi Hiến pháp, đã diễn đạt Lệnh Hành pháp của mình thông qua một cách diễn giải gò bó và mới lạ về Hiến pháp.”
Thẩm phán Patrick Bumatay, người được ông Trump bổ nhiệm, đã phản đối, viết rằng các tiểu bang không có quyền khởi kiện.
Tổng chưởng lý Washington, ông Nick Brown, người đã khởi kiện một ngày sau khi ông Trump ban hành lệnh, cho biết “tổng thống không thể định nghĩa lại ý nghĩa của việc trở thành người Mỹ chỉ bằng một nét bút.”
“Ông ấy không thể tước bỏ các quyền, tự do và sự bảo vệ của trẻ em sinh ra tại đất nước chúng ta,” ông Brown nói trong một tuyên bố chuẩn bị sẵn hôm thứ Tư.
Lệnh của ông Trump sẽ cấm chính phủ cấp hộ chiếu và các giấy tờ công dân khác cho con cái của những phụ huynh bất hợp pháp hoặc những người ở đây hợp pháp nhưng chỉ tạm thời.
Ông Brown đã kiên trì lập luận rằng để đạt được “sự cứu xét toàn diện”, tiểu bang cần lệnh cấm toàn quốc đối với lệnh công dân theo diện sinh sản của ông Trump.
Tiểu bang lập luận rằng việc công dân phụ thuộc vào tiểu bang nơi bạn sinh ra là không khả thi. Một đứa trẻ sinh ra ở Idaho sẽ không phải là công dân ở đó, nhưng có thể là công dân nếu chuyển đến Washington. Washington sẽ phải xác định liệu họ có đủ điều kiện nhận các chương trình như Medicaid hay không và sẽ mất tài trợ liên bang nếu đứa trẻ được coi là không phải công dân.
Các luật sư của tiểu bang viết trong một đơn kiện gần đây, chính quyền Trump đang lập luận “rằng quyền công dân của một đứa trẻ có thể bật và tắt tùy thuộc vào tiểu bang nơi đứa trẻ có mặt về mặt vật lý hoặc mục đích sử dụng quyền công dân của một người.”
“Hồ sơ không bị phản bác cho thấy một hệ thống công dân Hoa Kỳ chắp vá sẽ gây ra thiệt hại đáng kể và không thể khắc phục cho các Tiểu bang Nguyên đơn,” Washington viết.
Ông Gould đồng ý, viết rằng các tiểu bang sẽ phải cải tổ hệ thống xác định quyền công dân của họ nếu lệnh của ông Trump có hiệu lực.
Chính quyền Trump lập luận rằng các tiểu bang như Washington không có quyền khởi kiện để chặn lệnh; rằng tổn thất tài trợ của họ sẽ quá nhỏ để cho phép họ thách thức lệnh.
Họ cũng lập luận rằng không cần thiết phải chặn lệnh của ông Trump trên toàn quốc để cung cấp cho các tiểu bang như Washington “sự cứu xét toàn diện”. Họ lập luận rằng tòa án có thể đơn giản ra lệnh cho chính phủ liên bang tiếp tục cung cấp tài trợ cho Medicaid và các chương trình tương tự cho trẻ em ở Washington ngay cả khi chúng bị coi là không phải công dân ở các tiểu bang khác.
