Tòa án Công lý Tối cao của Liên minh châu Âu (EU) đã ra phán quyết rằng Tòa án Hiến pháp Ba Lan không còn “độc lập và vô tư” do những bổ nhiệm mang tính chính trị từ chính quyền bảo thủ trước đây.
Trong phán quyết, Tòa án Công lý EU cho biết Tòa án Hiến pháp Ba Lan đã “vi phạm nguyên tắc bảo vệ tư pháp hiệu quả” và “xem nhẹ tính tối thượng, quyền tự chủ, hiệu quả và sự áp dụng thống nhất của luật pháp EU”.
Tòa án Hiến pháp là cơ quan tư pháp cao nhất ở Ba Lan, chịu trách nhiệm kiểm tra tính tương thích của luật pháp, chính sách và các thỏa thuận quốc tế với hiến pháp quốc gia. Đảng Luật pháp và Công lý cầm quyền trước đây của Ba Lan đã thay đổi mạnh mẽ hệ thống tư pháp của đất nước từ năm 2015 đến năm 2023, bao gồm việc thiết lập quyền kiểm soát chính trị đối với các tòa án hàng đầu như Tòa án Hiến pháp và Tòa án Tối cao.
Theo ABC News, động thái này đã đẩy Ba Lan vào thế xung đột với Ủy ban châu Âu, cơ quan hành pháp của EU, vốn đã thách thức một số cải cách trước tòa án hàng đầu EU và đình chỉ việc thanh toán các khoản tiền cho Ba Lan.
Tòa án EU cho biết cách thức bổ nhiệm ba thẩm phán và chủ tịch Tòa án Hiến pháp Ba Lan theo đảng Luật pháp và Công lý đặt ra câu hỏi về vị thế của tòa án “là một tòa án độc lập và vô tư được thành lập theo luật pháp theo ý nghĩa của luật pháp EU”.
Về mặt lý thuyết, một phán quyết như vậy của tòa án hàng đầu EU sẽ kích hoạt các cải cách quốc gia để khôi phục nền độc lập của Tòa án Hiến pháp Ba Lan, một yêu cầu đối với đất nước này khi còn ở EU. Tuy nhiên, trên thực tế, hai bộ trưởng tư pháp liên tiếp được bổ nhiệm bởi một chính phủ tự do mới, nắm quyền từ năm 2023, đã không thể khôi phục nền độc lập của tòa án đó. Lý do chính là các đời tổng thống Ba Lan hiện tại và trước đây, cả hai đều liên kết về mặt chính trị với đảng Luật pháp và Công lý, đã phủ quyết hoặc hứa sẽ phủ quyết những thay đổi lập pháp sẽ đảo ngược các cải cách.
Bộ trưởng Tư pháp Ba Lan Waldemar Żurek hoan nghênh phán quyết hôm thứ Năm. Ông nói trong một bình luận được đăng trên X: “Phán quyết này buộc nhà nước của chúng ta phải hành động. Chúng ta phải cùng nhau xây dựng lại một Tòa án độc lập thực sự. Đây là một vấn đề cơ bản đối với nhà nước và công dân. Chúng tôi đã sẵn sàng cho nhiệm vụ này.”
