Tổng Thống Donald Trump xem thuế quan, hay đe dọa áp thuế, là một công cụ đắc lực để buộc các quốc gia phải tuân theo ý muốn của mình. Ông đã sử dụng biện pháp này một cách chưa từng có tiền lệ, không chỉ làm nền tảng cho chương trình kinh tế mà còn là yếu tố cốt lõi trong chính sách đối ngoại của nhiệm kỳ thứ hai.
Tổng Thống Donald Trump đã dùng các khoản thuế nhập khẩu để buộc các quốc gia đang có xung đột phải ngừng bắn, gây áp lực để ngăn chặn dòng người và ma túy qua biên giới. Trong trường hợp của Brazil, ông dùng thuế quan như một công cụ chính trị vì hệ thống tư pháp nước này đã truy tố một cựu lãnh đạo là đồng minh của ông. Gần đây, căng thẳng với Canada cũng nảy sinh khi ông áp thuế để trừng phạt một quảng cáo trên truyền hình.
Tuần này, Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ sẽ nghe tranh luận về việc liệu Tổng Thống Donald Trump có vượt quá luật liên bang với nhiều chính sách thuế quan của mình hay không. Một phán quyết chống lại ông có thể hạn chế, thậm chí tước bỏ, đòn bẩy nhanh chóng và trực diện mà phần lớn chính sách đối ngoại của ông đang dựa vào.
Tổng Thống Donald Trump ngày càng bày tỏ sự lo lắng về quyết định sắp tới trong một vụ án mà ông cho là “quan trọng nhất trong lịch sử Hoa Kỳ”. Ông nói rằng sẽ là một “thảm họa” nếu các Thẩm phán không bác bỏ các phán quyết của tòa án cấp dưới, vốn cho rằng ông đã đi quá xa khi sử dụng luật quyền lực khẩn cấp để áp đặt thuế quan. Tổng Thống Donald Trump thậm chí gợi ý có thể tự mình tham dự phiên tranh luận.
Bộ Tư Pháp, trong nỗ lực bảo vệ các chính sách thuế quan, đã nhấn mạnh cách Tổng Thống Donald Trump sử dụng chúng một cách rộng rãi, lập luận rằng các hình phạt thương mại là một phần quyền lực của ông trong các vấn đề đối ngoại, một lĩnh vực mà các tòa án không nên chất vấn Tổng Thống.
Đầu năm nay, hai tòa án cấp dưới và phần lớn các Thẩm phán tại Tòa Phúc Thẩm Liên Bang đã phán quyết rằng Tổng Thống Donald Trump không có quyền theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để đặt ra thuế quan – một quyền mà Hiến Pháp trao cho Quốc Hội. Tuy nhiên, một số Thẩm phán phản đối tại tòa án đó cho rằng luật năm 1977 cho phép Tổng Thống điều chỉnh nhập khẩu trong tình huống khẩn cấp mà không có giới hạn cụ thể.
Các tòa án vẫn giữ nguyên các chính sách thuế quan trong khi Tối Cao Pháp Viện xem xét vấn đề này. Trong thời gian đó, Tổng Thống Donald Trump tiếp tục sử dụng chúng để gây áp lực hoặc trừng phạt các quốc gia khác về các vấn đề liên quan – và không liên quan – đến thương mại.
Josh Lipsky, cựu nhân viên Tòa Bạch Ốc và Bộ Ngoại Giao dưới thời Tổng Thống Obama, hiện là Chủ tịch kinh tế quốc tế tại Atlantic Council, nhận định rằng các Tổng Thống hiện đại thường sử dụng các biện pháp trừng phạt tài chính như phong tỏa tài sản hoặc phong tỏa thương mại, chứ không phải thuế quan, cho mục tiêu chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia của họ. Có những luật khác mà Tổng Thống có thể sử dụng để áp đặt thuế quan, nhưng chúng đòi hỏi một quy trình kéo dài nhiều tháng để biện minh cho mức thuế. Tổng Thống Donald Trump, viện dẫn IEEPA, hành động nhanh hơn và kịch tính hơn. Ông ký các sắc lệnh hành pháp áp đặt mức thuế mới và đăng các bài viết trên mạng xã hội đe dọa các khoản thuế nhập khẩu bổ sung.
Ông Lipsky so sánh: “Các Tổng Thống thường coi thuế quan như một con dao mổ, chứ không phải một cây búa tạ.” Ngược lại, Tổng Thống Donald Trump đã sử dụng thuế quan làm xương sống cho chương trình an ninh quốc gia và chính sách đối ngoại của mình.
Chẳng hạn, đầu năm nay, Tổng Thống Donald Trump đã đe dọa áp mức thuế 30% đối với hàng nhập khẩu của Châu Âu, một sự gia tăng đáng kể so với mức 1.2% trước khi ông nhậm chức. Để đảm bảo sự ủng hộ của Tổng Thống Donald Trump đối với liên minh quân sự NATO và các bảo đảm an ninh cho Ukraine trong cuộc chiến với Nga, Liên Hiệp Châu Âu đã đạt được thỏa thuận chấp nhận mức thuế 15%.
Ủy Ban Châu Âu đã đối mặt với chỉ trích từ các doanh nghiệp và các quốc gia thành viên vì đã nhượng bộ quá nhiều. Nhưng Ủy viên Thương mại Maroš Šefčovič lập luận rằng thỏa thuận này “không chỉ về thương mại. Đó là về an ninh. Đó là về Ukraine.”
Bằng cách này, Tổng Thống Donald Trump đã có thể “sử dụng nó trong những trường hợp cụ thể để đạt được các thỏa thuận tốt hơn – không chỉ các thỏa thuận thương mại – mà là các thỏa thuận tổng thể tốt hơn so với những gì ông có thể đạt được”, ông Lipsky nhận định. “Mặt khác, có lẽ cũng có một số phản ứng tiêu cực.”
Việc Tổng Thống Donald Trump cứng rắn áp thuế đã làm rạn nứt mối quan hệ với cả bạn bè lẫn kẻ thù của Hoa Kỳ. Một số quốc gia đã phản ứng bằng cách trở nên bảo hộ hơn hoặc tìm cách thúc đẩy quan hệ với Trung Cộng, vốn đã cố gắng thể hiện mình là một người thúc đẩy tự do thương mại. Ngoài ra còn có tác động đến túi tiền của người dân. Một số doanh nghiệp đã chuyển một phần chi phí này cho người tiêu dùng bằng cách tăng giá, trong khi những doanh nghiệp khác đã chờ đợi xem mức thuế sẽ dừng lại ở đâu.
Emily Kilcrease, cựu phó trợ lý đại diện thương mại Hoa Kỳ, người từng làm việc về các vấn đề thương mại tại Hội Đồng An Ninh Quốc Gia dưới các chính quyền Obama, Trump và Biden, cho biết: “Thực tế là không có tiền lệ nào cho cách Tổng Thống Donald Trump đang sử dụng thuế quan.” Bà Kilcrease, hiện là giám đốc tại trung tâm nghiên cứu Center for a New American Security, nói thêm: “Việc sử dụng thuế quan theo cách mà Tổng Thống Donald Trump đang làm giống như một cuộc tấn công quy mô lớn vào một nền kinh tế như một cách để khuyến khích một chính phủ nước ngoài thay đổi lập trường của họ.”
Tuy nhiên, bà cho rằng vụ án không rõ ràng. Bà Kilcrease nghĩ rằng có “khả năng khá cao” Tối Cao Pháp Viện có thể đứng về phía Tổng Thống Donald Trump vì IEEPA trao cho Tổng Thống “quyền lực khẩn cấp rộng lớn, linh hoạt”. Vụ án cũng đang được đưa ra trước một Tối Cao Pháp Viện vốn đã ngần ngại kiểm soát việc sử dụng rộng rãi các quyền hành pháp của Tổng Thống Donald Trump.
Nếu Tòa án hạn chế Tổng Thống Donald Trump, điều này có thể khiến các chính phủ nước ngoài đặt câu hỏi liệu có nên cố gắng đàm phán lại các thỏa thuận thương mại mới được ký kết với chính quyền Tổng Thống Donald Trump hay không, các chuyên gia cho biết. Tuy nhiên, cũng có những thực tế chính trị đang diễn ra, vì việc từ chối các thỏa thuận có thể ảnh hưởng đến các ưu tiên chính sách đối ngoại hoặc kinh tế khác. Chính quyền có thể chuyển sang sử dụng các luật khác để biện minh cho thuế quan, mặc dù điều đó có thể đồng nghĩa với một quy trình phức tạp và quan liêu hơn, theo ABC News.
