KARACHI, Pakistan (AP) – Trong hơn một thập niên qua, bà Sughra Ayaz, một nhân viên y tế tại Pakistan, đã đi gõ cửa từng nhà, kêu gọi các bậc phụ huynh cho con em mình tiêm phòng bại liệt. Bà lắng nghe những lo lắng và các yêu cầu của họ. Một số gia đình cần những thứ thiết yếu như thực phẩm và nước uống hơn là vắc-xin. Những người khác lại tin vào những tin đồn vô căn cứ, cho rằng vắc-xin sẽ triệt sản con cái của họ.
Bà Ayaz cho biết, giữa lúc thông tin sai lệch tràn lan và áp lực phải thành công rất lớn, một số người quản lý đã chỉ thị cho nhân viên đánh dấu sai rằng trẻ em đã được tiêm chủng. Và vắc-xin, vốn phải được bảo quản lạnh, không phải lúc nào cũng được bảo quản đúng cách. “Ở nhiều nơi, công việc của chúng tôi không được thực hiện một cách trung thực”, bà Ayaz nói.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các đối tác đã bắt đầu chiến dịch phòng chống bại liệt vào năm 1988 với mục tiêu táo bạo là loại trừ hoàn toàn căn bệnh này. Họ đã nhiều lần đến rất gần mục tiêu này, bao gồm cả năm 2021, khi chỉ có 5 trường hợp nhiễm vi-rút tự nhiên được báo cáo ở Pakistan và Afghanistan. Tuy nhiên, kể từ đó, số ca bệnh đã tăng trở lại, lên tới 99 ca vào năm ngoái, và giới chức trách đã bỏ lỡ ít nhất sáu thời hạn tự đặt ra để loại bỏ dịch bệnh.
Afghanistan và Pakistan vẫn là hai quốc gia duy nhất nơi sự lây lan của bệnh bại liệt – vốn rất dễ lây lan, chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em dưới 5 tuổi và có thể gây tê liệt không hồi phục trong vòng vài giờ – chưa từng bị chặn đứng. Chiến dịch trên toàn thế giới đã tập trung phần lớn sự chú ý và tài trợ vào hai nước này trong thập kỷ qua.
Tuy nhiên, theo những người trong cuộc, các chuyên gia về bệnh bại liệt và các tài liệu nội bộ do hãng tin AP thu thập được, trong nỗ lực loại trừ căn bệnh này, Sáng kiến Toàn cầu về Bài trừ Bệnh bại liệt (GPEI) đã bị trật bánh bởi sự quản lý yếu kém và những gì họ mô tả là lòng trung thành mù quáng với một chiến lược lỗi thời và một loại vắc-xin đường uống có vấn đề.
Các quan chức đã làm giả hồ sơ tiêm chủng, chọn những người không đủ tiêu chuẩn để phân phát thuốc, không cử đội đến trong các chiến dịch tiêm chủng đại trà và bác bỏ những lo ngại về vắc-xin đường uống, gây ra dịch bệnh, theo các tài liệu được chia sẻ với AP bởi các nhân viên của GPEI – một trong những chiến dịch y tế công cộng lớn nhất và tốn kém nhất trong lịch sử, với hơn 20 tỷ USD đã được chi và gần như mọi quốc gia trên thế giới đều tham gia.
Ở Afghanistan và Pakistan – nơi có chung biên giới, có sự hoài nghi sâu sắc về vắc-xin và đã làm suy yếu hệ thống y tế và cơ sở hạ tầng – các nhân viên địa phương như Ayaz đã nhiều năm báo cáo các vấn đề cho các nhà quản lý cấp cao. Nhưng những vấn đề đó, cùng với những lo ngại của các nhân viên và các quan chức y tế bên ngoài, đã không được giải quyết trong một thời gian dài, những người trong cuộc cho biết.
Tiến sĩ Jamal Ahmed, Giám đốc bệnh bại liệt của WHO, đã bảo vệ tiến bộ ở hai quốc gia này, viện dẫn phản ứng phù hợp của nhân viên ở những khu vực kháng vắc-xin. Ông nói: “Có rất nhiều trẻ em được bảo vệ ngày nay nhờ công việc đã được thực hiện trong 40 năm qua”. “Chúng ta đừng quá cường điệu hóa những thách thức, vì điều đó sẽ khiến trẻ em bị liệt”.
Tiến sĩ Ahmed cho biết ông tin rằng chính quyền sẽ chấm dứt sự lây lan của bệnh bại liệt trong vòng 12 đến 18 tháng tới. Mục tiêu mới nhất của họ để loại bỏ bệnh là vào năm 2029. Chiến dịch cho biết khoảng 45 triệu trẻ em ở Pakistan và 11 triệu trẻ em ở Afghanistan phải được tiêm chủng trong năm nay. Trẻ em thường cần bốn liều, mỗi liều hai giọt, để được coi là đã được tiêm chủng đầy đủ.
Tiến sĩ Zulfiqar Bhutta, người từng phục vụ trong các nhóm tư vấn của WHO, Quỹ Gates và những người khác, cho biết các quan chức chiến dịch nên lắng nghe những chỉ trích về chiến thuật của họ. Ông nói: “Tiếp tục một cách mù quáng với các chiến lược tương tự mà chúng ta đã dựa vào kể từ khi bắt đầu loại trừ bệnh bại liệt, thì khó có khả năng mang lại một kết quả khác biệt”.
Theo AP, nội bộ WHO cho biết các báo cáo đánh giá các đợt tiêm chủng ở Afghanistan và Pakistan trong thập kỷ qua cho thấy rằng, vào năm 2017, nhân viên địa phương đã cảnh báo các nhà quản lý cấp cao về các vấn đề nghiêm trọng. Các tài liệu đã nêu bật nhiều trường hợp làm giả hồ sơ tiêm chủng, nhân viên y tế bị thay thế bởi người thân không được đào tạo và nhân viên tiêm vắc-xin không đúng cách.
Vấn đề là nhiều người dân không hiểu rõ về việc tại sao chính phủ lại quá tập trung vào bệnh bại liệt, trong khi phớt lờ các vấn đề khác như nước bẩn, nghiện ma túy. Các nhân viên tiêm chủng phải có lính gác vũ trang đi cùng; chính quyền Pakistan cho biết hơn 200 nhân viên và cảnh sát được giao nhiệm vụ bảo vệ họ đã bị giết kể từ những năm 1990, chủ yếu là do các chiến binh.
Theo AP, chiến dịch này cũng đang phải đối mặt với làn sóng thông tin sai lệch, bao gồm cả việc cho rằng vắc-xin được làm từ nước tiểu lợn hoặc sẽ khiến trẻ dậy thì sớm. Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump đã cắt giảm viện trợ nước ngoài. Một số người cho rằng số tiền đó sẽ được sử dụng tốt hơn cho các nhu cầu y tế khác.
Theo tin từ AP.
