Theo tin tức quốc tế mới nhất từ Seattle Times qua hãng thông tấn AP, tương lai của một hội nghị thượng đỉnh NATO quan trọng sắp tới đang bị đặt dấu hỏi lớn, sau khi Tây Ban Nha thẳng thừng tuyên bố không thể tăng chi tiêu quốc phòng hàng tỷ đô la theo yêu cầu mới của Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump.
Tổng Thống Trump và các nhà lãnh đạo NATO dự kiến sẽ gặp nhau trong hai ngày tại Hà Lan vào tuần tới. Tổng Thống Trump kiên quyết yêu cầu các đồng minh Mỹ phải cam kết chi ít nhất 5% GDP cho quốc phòng. Đây là mức đầu tư chưa từng có.
Mục tiêu chi tiêu 5% này sẽ là một quyết định lịch sử, lần đầu tiên tất cả 32 quốc gia thành viên cùng thống nhất một mức chi chung. Chỉ tuần trước, Tổng Thư ký NATO Mark Rutte còn bày tỏ tin tưởng mục tiêu này sẽ được thông qua.
Tuy nhiên, trong bức thư gửi ông Rutte hôm thứ Năm, Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez viết rằng “cam kết đạt mục tiêu 5% không chỉ là điều không hợp lý mà còn phản tác dụng”. Ông Sánchez lập luận rằng điều này sẽ khiến Tây Ban Nha đi lệch khỏi mức chi tiêu tối ưu và cản trở những nỗ lực hiện tại của Liên minh châu Âu nhằm tăng cường hệ sinh thái an ninh và quốc phòng của khối.
Tây Ban Nha không phải là quốc gia duy nhất gặp khó khăn. Bỉ, Canada, Pháp và Ý cũng sẽ chật vật để tăng chi tiêu an ninh thêm hàng tỷ đô la. Tuy nhiên, Tây Ban Nha là nước duy nhất chính thức tuyên bố ý định, khiến việc rút lại quyết định công khai này trở nên khó khăn.
Ngoài những thách thức về kinh tế, Thủ tướng Sánchez còn đối mặt với các vấn đề nội bộ, bao gồm việc phải dựa vào các đảng nhỏ để cầm quyền và những bê bối tham nhũng liên quan đến người thân cận và gia đình, khiến ông chịu áp lực ngày càng tăng phải kêu gọi bầu cử sớm.
Phản ứng trước lá thư, văn phòng của ông Rutte chỉ cho biết “các cuộc thảo luận giữa các đồng minh về kế hoạch đầu tư quốc phòng mới vẫn đang diễn ra”. Quan chức dân sự hàng đầu của NATO dự kiến trình một đề xuất mới hôm thứ Sáu để phá vỡ thế bế tắc, nhưng cuộc họp báo của ông và các đặc phái viên Mỹ, Pháp đã bị hoãn.
Sau cuộc tấn công toàn diện của Nga vào Ukraine năm 2022, các đồng minh NATO đã nhất trí rằng 2% GDP là mức tối thiểu chi cho quân sự. Tuy nhiên, các kế hoạch phòng thủ mới của NATO đòi hỏi đầu tư ít nhất 3%.
Mục tiêu 5% do Tổng Thống Trump đề xuất bao gồm hai phần: 3.5% cho chi tiêu quốc phòng thuần túy và 1.5% còn lại dành cho nâng cấp hạ tầng (đường sá, cầu, cảng, sân bay) để quân đội có thể triển khai tốt hơn, cũng như chuẩn bị cho xã hội đối phó với các cuộc tấn công trong tương lai.
Nhiều quốc gia gần Nga, Belarus, Ukraine, cùng với Đức, Na Uy, Thụy Điển và Hà Lan (nước chủ nhà hội nghị) đã đồng ý với mục tiêu này. Hà Lan ước tính việc này sẽ khiến họ phải chi thêm từ 18 tỷ đến 22 tỷ đô la.
Phần chi tiêu 1.5% vẫn còn mơ hồ. Ông Rutte và nhiều thành viên lập luận rằng chi phí nâng cấp hạ tầng để triển khai quân đội, phát triển công nghiệp quốc phòng và chuẩn bị cho người dân cũng nên được tính vào. Tuy nhiên, đề xuất tính cả chi tiêu chống biến đổi khí hậu của Tây Ban Nha đã bị bác bỏ.
Thời điểm và cách thức tăng chi tiêu cũng là vấn đề. Hạn chót năm 2032 đang được đề xuất, ngắn hơn nhiều so với các mục tiêu trước đây, nhưng các nhà hoạch định quân sự ước tính lực lượng Nga có thể tấn công một đồng minh NATO trong vòng 5-10 năm tới. Mỹ nhấn mạnh đây không thể là một cam kết không thời hạn và 10 năm là quá dài.
Lý do cho việc tăng chi tiêu rất rõ ràng đối với châu Âu: chiến tranh ở Ukraine và mối đe dọa từ Nga. Mỹ cũng xem Trung Quốc là một mối đe dọa, nhưng các chính phủ châu Âu cần nhấn mạnh rằng Điện Kremlin là thách thức an ninh lớn nhất để người dân ủng hộ việc tăng ngân sách quốc phòng. Việc tăng chi tiêu này sẽ đòi hỏi các quốc gia phải tăng thuế, vay nợ hoặc cắt giảm ngân sách khác, một điều không hề dễ dàng như trường hợp của Tây Ban Nha cho thấy. Thêm vào đó, chính sách thuế quan toàn cầu của Tổng Thống Trump cũng làm tình hình kinh tế thêm khó khăn cho các đồng minh.
