Thành công của Hội nghị thượng đỉnh NATO sắp tới đang bị đặt dấu hỏi lớn sau khi Tây Ban Nha tuyên bố không thể đáp ứng mức tăng chi tiêu quốc phòng theo yêu cầu của Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump.
Tổng Thống Trump và các lãnh đạo NATO sẽ họp tại Hà Lan vào tuần tới. Ông kiên quyết rằng các nước đồng minh nên cam kết chi ít nhất 5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho quốc phòng. Đây là mức tăng chi tiêu chưa từng có và Tổng Thống Trump đã nhiều lần nghi ngờ liệu Hoa Kỳ có nên bảo vệ những đồng minh chi quá ít hay không.
Việc đặt mục tiêu chi tiêu này sẽ là một quyết định mang tính lịch sử, lần đầu tiên tất cả 32 quốc gia thành viên đồng ý chi cùng một tỷ lệ GDP cho quốc phòng. Chỉ mới tuần trước, Tổng Thư ký NATO Mark Rutte còn bày tỏ tin tưởng rằng mục tiêu này sẽ được chấp thuận.
Tuy nhiên, trong một bức thư gửi ông Rutte hôm Thứ Năm, Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez viết rằng “cam kết mục tiêu 5% không chỉ là điều không hợp lý mà còn phản tác dụng.” Theo lá thư mà ABC News có được, ông Sánchez cho rằng điều này sẽ khiến Tây Ban Nha khó khăn hơn trong việc cân đối chi tiêu tối ưu và cản trở nỗ lực của Liên minh châu Âu (EU) nhằm tăng cường hệ sinh thái an ninh và quốc phòng của khối.
Các quốc gia khác như Bỉ, Canada, Pháp và Ý cũng có thể gặp khó khăn trong việc tăng hàng tỷ dollars chi tiêu an ninh, nhưng Tây Ban Nha là quốc gia duy nhất chính thức công bố ý định, gây áp lực ngược lại cho Madrid.
Ngoài thách thức kinh tế, ông Sánchez còn phải đối mặt với các vấn đề chính trị trong nước, bao gồm việc phụ thuộc vào các đảng nhỏ để cầm quyền và các vụ bê bối tham nhũng liên quan đến người thân cận, khiến ông đối mặt với áp lực phải tổ chức bầu cử sớm.
Đáp lại bức thư, văn phòng ông Rutte chỉ cho biết “các cuộc thảo luận giữa các đồng minh về kế hoạch đầu tư quốc phòng mới đang tiếp diễn.” Quan chức dân sự hàng đầu của NATO đã định đưa ra đề xuất mới để phá vỡ bế tắc vào hôm Thứ Sáu nhưng sau đó đã hoãn cuộc họp báo.
Ông Rutte và nhiều đồng minh châu Âu rất muốn giải quyết vấn đề này trước thứ Ba để Tổng Thống Trump không làm xáo trộn hội nghị thượng đỉnh, giống như ông đã làm trong nhiệm kỳ đầu tiên tại trụ sở NATO vào năm 2018.
Sau cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine năm 2022, các đồng minh NATO đã đồng ý rằng 2% GDP nên là mức chi tiêu tối thiểu cho ngân sách quân sự. Nhưng kế hoạch mới của NATO để phòng thủ lãnh thổ chống lại các cuộc tấn công bên ngoài đòi hỏi đầu tư ít nhất 3%. Tây Ban Nha đã đồng ý với kế hoạch này vào năm 2023.
Mục tiêu 5% bao gồm hai phần: 3.5% GDP cho chi tiêu quốc phòng thuần túy và thêm 1.5% để nâng cấp cơ sở hạ tầng (đường sá, cầu, cảng, sân bay) giúp quân đội dễ dàng triển khai, cũng như chuẩn bị xã hội cho các cuộc tấn công trong tương lai.
Các quốc gia gần Nga, Belarus và Ukraine, cùng với Đức, Na Uy, Thụy Điển và Hà Lan (chủ nhà của hội nghị thượng đỉnh 24-25/6) đều đã đồng ý với mục tiêu này.
Hà Lan ước tính kế hoạch của NATO sẽ buộc họ phải dành ít nhất 3.5% cho chi tiêu quốc phòng cốt lõi, tương đương với việc tìm thêm 16-19 tỷ Euro (18-22 tỷ dollars). Việc cung cấp vũ khí và đạn dược cho Ukraine, như Tây Ban Nha đang làm, cũng sẽ được tính vào chi tiêu quốc phòng cốt lõi.
NATO ước tính Hoa Kỳ đã chi khoảng 3.2% GDP cho quốc phòng vào năm ngoái.
Phần chi tiêu bổ sung 1.5% phức tạp hơn. Ông Rutte và nhiều thành viên cho rằng cơ sở hạ tầng dùng để triển khai quân đội, phát triển công nghiệp quốc phòng và chuẩn bị cho người dân đối phó với các cuộc tấn công tiềm tàng cần được tính vào. Tuy nhiên, các đề xuất như tính chi tiêu cho biến đổi khí hậu đã bị từ chối. Các lĩnh vực như an ninh mạng và chống chiến tranh lai (hybrid warfare) có thể được xem xét.
Một vấn đề khác là tốc độ tăng chi tiêu. Hạn chót năm 2032 đã được đưa ra, ngắn hơn nhiều so với các mục tiêu trước đây, nhưng các nhà hoạch định quân sự ước tính lực lượng Nga có thể đủ khả năng tấn công một đồng minh trong vòng 5-10 năm tới. Hoa Kỳ cho rằng cam kết không thể không có thời hạn và 10 năm là quá dài. Tuy nhiên, Ý muốn có 10 năm để đạt mục tiêu 5%.
Đối với Châu Âu, cuộc chiến của Nga ở Ukraine đặt ra một mối đe dọa hiện hữu. Sự gia tăng các vụ phá hoại, tấn công mạng và gây nhiễu GPS được cho là do Moscow gây ra. Các nhà lãnh đạo Châu Âu đang chuẩn bị cho công dân đối mặt với khả năng xảy ra nhiều hơn nữa.
Hoa Kỳ cũng nhấn mạnh rằng Trung Quốc đặt ra một mối đe dọa. Nhưng để người dân Châu Âu ủng hộ việc tăng chi tiêu quốc phòng quốc gia, chính phủ của họ cần thừa nhận rằng Điện Kremlin vẫn là thách thức an ninh lớn nhất của NATO.
Hàng tỷ dollars cần thiết cho an ninh sẽ được huy động từ thuế, vay nợ hoặc cắt giảm ngân sách khác, điều này sẽ không dễ dàng với nhiều quốc gia, như trường hợp của Tây Ban Nha đã cho thấy. Ngoài ra, Tổng Thống Trump đã làm cho tình hình kinh tế trở nên khó khăn hơn bằng cách phát động chiến tranh thuế quan toàn cầu – với lý do an ninh quốc gia của Hoa Kỳ – điều mà các đồng minh của Mỹ khó lòng hiểu nổi, theo tin từ ABC News ngày 20/06/2025.
