Tạp chí khoa học danh tiếng Nature vừa công bố một thay đổi quan trọng nhằm tăng cường sự minh bạch trong xuất bản học thuật.
Theo đó, bắt đầu từ thứ Hai tới, tất cả các bài báo được đăng trên Nature sẽ tự động đi kèm với các tài liệu liên quan đến quá trình đánh giá đồng cấp (peer review). Điều này bao gồm báo cáo chi tiết từ các chuyên gia phản biện và phản hồi của tác giả.
Trước đây, việc công khai các tài liệu này chỉ là tùy chọn kể từ năm 2020, nhưng giờ đây sẽ trở thành quy định bắt buộc. Nature cho biết mục đích là để “mở ra những gì nhiều người coi là ‘hộp đen’ của khoa học”, làm sáng tỏ cách một bài báo nghiên cứu được hình thành, qua đó tăng tính minh bạch và xây dựng lòng tin vào quy trình khoa học.
Quy trình đánh giá đồng cấp là nền tảng của xuất bản khoa học uy tín, nơi các chuyên gia trong cùng lĩnh vực kiểm tra kỹ lưỡng công trình nghiên cứu để phát hiện những sai sót về lý luận, phương pháp hay dữ liệu. Những phản hồi này giúp cải thiện đáng kể chất lượng bài viết.
Việc Nature, một trong những tạp chí lớn và có ảnh hưởng nhất thế giới, áp dụng chính sách này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong xu hướng công khai hóa quy trình đánh giá đồng cấp ngày càng phổ biến.
Động thái này diễn ra trong bối cảnh lòng tin của công chúng vào giới khoa học có xu hướng giảm sút. Một cuộc khảo sát của Pew Research Center vào cuối năm 2024 cho thấy niềm tin vào các nhà khoa học đã giảm khoảng 10 điểm phần trăm so với năm 2019.
Michael Eisen, cựu biên tập viên của tạp chí eLife và là người ủng hộ việc cải cách xuất bản khoa học, nhận định quyết định của Nature là “một bước đi đúng hướng hướng tới sự minh bạch hơn trong xuất bản”. Ông cho rằng việc công khai quy trình này sẽ giúp công chúng hiểu rõ hơn về sự chặt chẽ và những nghi vấn được đặt ra trong nghiên cứu, đặc biệt với các chủ đề nhạy cảm như vaccine. Điều này cũng giúp mọi người hiểu rằng một bài báo được xuất bản không có nghĩa là “bất khả xâm phạm” và không còn câu hỏi nào.
Tin tức từ NBC News ngày 16/06/2025 cho biết, một bước tiến xa hơn có thể là công khai cả các báo cáo đánh giá của những bài viết bị từ chối, điều mà Eisen gọi là “bước đi cấp tiến thực sự”.
