Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump đang đối mặt với nhiều thách thức lớn trong nỗ lực tìm kiếm hòa bình cho cuộc xung đột Nga-Ukraine, dù đã tham gia hai hội nghị thượng đỉnh quan trọng chỉ trong vài ngày qua.
Hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng Thống Trump và Tổng Thống Nga Vladimir Putin tại Alaska vào thứ Sáu tuần trước được cho là hoành tráng về hình thức nhưng ít đột phá ngoại giao. Tiếp đó, hôm thứ Hai, sáu nhà lãnh đạo Âu Châu đã nhanh chóng đến Washington D.C. để hội đàm với Tổng Thống Trump tại Tòa Bạch Ốc, nhằm đánh giá các hệ quả từ cuộc gặp với Tổng Thống Putin. Cuộc họp này, dù mang tính lịch sử, cũng chỉ nặng về lời lẽ mà ít tiến triển cụ thể.
Với kết quả khiêm tốn từ cả hai hội nghị, áp lực đang gia tăng lên Tổng Thống Trump, người đã đặt việc chấm dứt các cuộc chiến tranh ngoại quốc làm lời hứa tranh cử trọng tâm. Tuy nhiên, đã có hai diễn biến tiềm năng đáng chú ý. Trong cuộc gặp tại Tòa Bạch Ốc, Tổng Thống Trump dường như mở lòng với việc cung cấp các đảm bảo an ninh từ Hoa Kỳ cho Ukraine nếu một thỏa thuận hòa bình được ký kết. Điều này được Ukraine và các đồng minh Âu Châu xem là yếu tố thiết yếu để đạt được hòa bình bền vững.
Sáng thứ Ba, Tổng Thống Trump có phần dè dặt hơn, nói rằng cam kết của Hoa Kỳ có thể chỉ bao gồm “hỗ trợ không quân” chứ không phải đưa binh lính Hoa Kỳ vào Ukraine, và Âu Châu sẽ phải gánh vác phần lớn trách nhiệm. Ông cũng tiết lộ rằng các “sắp xếp” đang được thực hiện cho một hội nghị thượng đỉnh song phương giữa Tổng Thống Putin và Tổng Thống Zelensky, dù địa điểm và chi tiết vẫn chưa rõ ràng. Sau đó, Tổng Thống Trump sẽ trực tiếp tham gia cuộc họp ba bên với hai nhà lãnh đạo này. Các nhà lãnh đạo Âu Châu cũng mong muốn một lệnh ngừng bắn được thiết lập trước bất kỳ cuộc gặp song phương nào, điều mà Tổng Thống Trump cho là khó có thể xảy ra.
Dù vậy, bất kỳ bước tiến nào, dù nhỏ, hướng tới các cuộc đàm phán trực tiếp cấp lãnh đạo giữa Tổng Thống Zelensky và Tổng Thống Putin đều là một thành tựu đáng kể. Việc các cuộc họp gần đây diễn ra trong không khí thân thiện, hợp tác cũng rất đáng lưu ý, nhất là khi so sánh với chuyến thăm Tòa Bạch Ốc đầy căng thẳng của Tổng Thống Zelensky vào tháng Hai và mối quan hệ đôi khi bất hòa của Tổng Thống Trump với các đối tác Âu Châu.
Tổng Thống Trump dường như rất hài lòng khi đóng vai trò chủ nhà ở Alaska và Tòa Bạch Ốc, và những bình luận của ông cho thấy ông xem việc chấm dứt chiến tranh ở Ukraine là chìa khóa để củng cố di sản của mình. Ông chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn truyền hình hôm thứ Ba: “Nếu tôi có thể lên thiên đàng, đây sẽ là một trong những lý do.”
Tuy nhiên, con đường đến hòa bình còn nhiều chông gai. Một trong những trở ngại lớn nhất là việc Tổng Thống Putin vẫn chưa rõ ràng có muốn chấm dứt chiến tranh hay không, khi quân đội Nga vẫn đang đạt được tiến triển chậm nhưng chắc trên chiến trường. Lãnh đạo Nga có thể cảm thấy vị thế của mình ngày càng mạnh hơn theo thời gian và chiến lược tốt nhất là kéo dài đàm phán trong khi tránh các lệnh trừng phạt mới của Hoa Kỳ có thể gây hại thêm cho nền kinh tế Nga.
Tổng Thống Trump đã hoãn vô thời hạn các lệnh trừng phạt mà lẽ ra có thể được áp dụng từ hai tuần trước, và ông dường như thực sự tin rằng Tổng Thống Putin muốn đạt được một thỏa thuận. Trong một bình luận riêng tư với Tổng Thống Pháp Emmanuel Macron, được ghi âm trực tiếp, Tổng Thống Trump đã nói rõ: “Tôi nghĩ ông ấy muốn đạt được thỏa thuận vì tôi, ông hiểu không? Nghe có vẻ điên rồ thật đấy.”
Nghe có vẻ điên rồ, nhất là khi Tổng Thống Putin đã tiếp tục các cuộc tấn công không ngừng nghỉ vào Ukraine trong gần bốn năm. Điều này cũng có thể bị xem là ngây thơ. Tuy nhiên, Tổng Thống Hoa Kỳ đang đặt một lượng niềm tin đáng kể vào thiện chí được cho là của Tổng Thống Putin. Ngay cả khi Tổng Thống Putin chứng tỏ là một đối tác đáng tin cậy trong đàm phán – một khả năng rất lớn – bản thân Tổng Thống Trump cũng có thể là một đồng minh thất thường. Mặc dù các cuộc họp tại Tòa Bạch Ốc diễn ra suôn sẻ, ông đã từng thay đổi chính sách đối ngoại Hoa Kỳ một cách đột ngột và có thể làm vậy lần nữa. Chỉ trong tám tháng qua, quan điểm của ông về Tổng Thống Zelensky đã dao động từ chỉ trích gay gắt đến ủng hộ.
Một nền hòa bình phụ thuộc vào các đảm bảo từ Hoa Kỳ có thể không phải là một nền tảng vững chắc để xây dựng. Những nỗ lực đôi khi quá mức của các nhà lãnh đạo Âu Châu nhằm ca ngợi Tổng Thống Trump hôm thứ Hai cũng cho thấy những lo ngại của họ về tính khí thất thường của ông. Ngoài các nhân vật chủ chốt, một tiếng nói khác cũng ảnh hưởng đến quá trình ra quyết định của Tổng Thống Trump là nền tảng chính trị của ông, những người ủng hộ ông luôn coi trọng luận điệu “Nước Mỹ trên hết” và không can thiệp. Bất kỳ đảm bảo an ninh, cam kết nguồn lực quân sự hay nghĩa vụ đối ngoại mới nào mà Tổng Thống Trump có thể cân nhắc để đạt được thỏa thuận hòa bình đều có thể bị những người ủng hộ ông nhìn nhận một cách hoài nghi. Điều này có thể đặt Tổng Thống Trump vào một vị thế khó khăn, mà ông có thể muốn tránh hoàn toàn.
Bất kể những tiến bộ đã đạt được, vẫn còn một thực tế cơ bản củng cố sự tham gia của Hoa Kỳ vào tiến trình hòa bình trong những ngày tới. Tổng Thống Trump có thể muốn được thế giới – và lịch sử – nhìn nhận là một người kiến tạo hòa bình. Nhưng so với Âu Châu, Nga hoặc chắc chắn là Ukraine, ông là người ít phải chịu rủi ro nhất trong các cuộc đàm phán này. Cuối cùng, Tổng Thống Trump có thể rời bàn đàm phán. Khả năng từ bỏ cũng là một dạng quyền lực, theo BBC News.
