Một quan tòa liên bang tại Boston vừa đưa ra phán quyết quan trọng, cho rằng việc chính quyền của Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump chấm dứt tài trợ cho các dự án nghiên cứu tại Viện Y tế Quốc gia (NIH) là “vô hiệu và bất hợp pháp”.
Quan tòa William Young nhận định NIH đã vi phạm luật liên bang khi tùy tiện hủy bỏ hơn 1 tỷ USD tài trợ nghiên cứu chỉ vì chúng được cho là liên quan đến các sáng kiến về đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI). Ông Young, một quan tòa được cựu Tổng Thống Ronald Reagan bổ nhiệm, khẳng định hành động này là “phân biệt chủng tộc và phân biệt đối xử với cộng đồng LGBTQ của Mỹ”.
Ông nhấn mạnh, trong 40 năm làm quan tòa, ông “chưa từng thấy một hồ sơ nào mà sự phân biệt chủng tộc lại rõ ràng đến vậy”. “Quý vị đang chèn ép những người da màu vì màu da của họ,” quan tòa Young nói, ám chỉ đến chính quyền Trump. “Hiến pháp sẽ không cho phép điều đó.”
Quan tòa đã ra lệnh khôi phục các khoản tài trợ đã cấp cho các tổ chức và các tiểu bang do Đảng Dân chủ lãnh đạo đã kiện vụ việc này. Ông cũng cho biết có thể đưa ra phán quyết rộng hơn khi vụ kiện tiếp diễn.
Việc cắt giảm tài trợ này là một phần trong nỗ lực rộng khắp của Tổng Thống Trump nhằm định hình lại chính phủ, giảm chi tiêu liên bang và chấm dứt hỗ trợ cho các chương trình DEI cũng như chăm sóc sức khỏe cho người chuyển giới. NIH được cho là đã cắt bỏ tổng cộng 2,100 khoản tài trợ nghiên cứu trị giá khoảng 9.5 tỷ USD và thêm 2.6 tỷ USD hợp đồng kể từ khi Tổng Thống Trump nhậm chức.
Theo NBC News, các đợt cắt giảm và chậm trễ trong phê duyệt tài trợ đã gây ảnh hưởng lớn đến các trường đại học trên khắp nước Mỹ, vốn phụ thuộc nhiều vào nguồn tiền từ NIH cho ngân sách nghiên cứu. Điều này dẫn đến việc đóng băng tuyển dụng, hạn chế đi lại, giảm quy mô lớp học, cho nhân viên nghỉ phép hoặc sa thải. Nhiều người lo ngại điều này có thể gây ra tình trạng “chảy máu chất xám” khi các nhà nghiên cứu tài năng rời Mỹ tìm cơ hội ở nước ngoài, và đe dọa cả các nghiên cứu dài hạn quan trọng, như nghiên cứu về bệnh Alzheimer.
Phán quyết của quan tòa Young chỉ mới giải quyết một phần các yêu cầu trong vụ kiện hợp nhất. Quan tòa sẽ xem xét các yêu cầu khác sau và có thể đưa ra phán quyết về việc khôi phục thêm các khoản tài trợ khác.
