Mới đây, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã có một động thái gây chú ý khi ban hành một bản ghi nhớ bí mật, cho phép các thành viên quân đội Hoa Kỳ không bị truy tố cho hơn 20 vụ tấn công bằng tàu thuyền ở vùng biển Caribe và Đông Thái Bình Dương, khiến ít nhất 80 người thiệt mạng. Theo nhận định của tác giả Jon Duffy, một cựu Đại tá Hải quân, một bản ghi nhớ như vậy không phản ánh tinh thần pháp luật mà là nỗ lực nhằm trốn tránh trách nhiệm và quản lý tội lỗi.
Tác giả chỉ ra rằng đây không phải là hành động đơn lẻ mà là sự tiếp nối của một cuộc sụp đổ đạo đức đã diễn ra trong nhiều thập kỷ chiến tranh của Hoa Kỳ. Từ việc định nghĩa lại “tra tấn” thành “tra khảo tăng cường” dưới thời chính quyền George W. Bush, đến việc hợp lý hóa các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của chính quyền Obama, logic này dường như vẫn tồn tại: “Nếu không thể làm cho nó đúng, hãy làm cho nó hợp pháp.”
Đáng ngại hơn, Tổng Thống Donald Trump và Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth dường như đang đẩy mạnh logic này ra biển cả, khi các tên lửa từ máy bay Mỹ đang xóa sổ các thuyền máy tốc độ cao bị nghi ngờ chở ma túy. Tác giả nhấn mạnh rằng không có tuyên bố chiến tranh, không có cáo buộc, không có xét xử. Lập luận của Lầu Năm Góc rằng đây là “mệnh lệnh hợp pháp” là điều đáng báo động, bởi lẽ luật về xung đột vũ trang không cho phép hành quyết mà không có giao tranh, và không ai trên những chiếc thuyền đó có thể bị coi là chiến binh.
Ngay cả các đồng minh của Hoa Kỳ cũng tỏ ra lo ngại. Vương quốc Anh được cho là đã ngừng chia sẻ thông tin tình báo cho các nhiệm vụ này, không muốn đồng lõa với các hành vi vi phạm luật pháp quốc tế.
Bên trong quân đội, sự ăn mòn còn sâu sắc hơn. Các sĩ quan được đào tạo về các nguyên tắc như tính tương xứng và kiềm chế đã “ủy thác” lương tâm của mình cho quy trình pháp lý. Với họ, khi luật sư đã thông qua là đủ, đạo đức không còn là vấn đề. Tuy nhiên, mỗi mệnh lệnh được thực hiện dưới logic này đều làm xói mòn cả thể chế lẫn tâm hồn của người tuân lệnh.
Tác giả cảnh báo rằng cụm từ “mệnh lệnh hợp pháp” đã trở thành một liều thuốc an thần cho quân đội, giúp các binh sĩ và sĩ quan trốn tránh suy nghĩ và cho rằng công lý có thể được giao phó cho giấy tờ. Bất kể luật sư có cố gắng đến đâu, tính hợp pháp không đồng nghĩa với tính chính đáng. Một bản ghi nhớ mật không thể rửa sạch máu khỏi lương tâm của một thể chế từng được định hình bởi sự kiềm chế.
Bài viết kết luận rằng hệ thống được xây dựng để tuân lệnh sẽ không thể triệu hồi lòng dũng cảm khi cần thiết. Kì vọng các nhà lãnh đạo quân sự Hoa Kỳ sẽ tuân thủ Hiến pháp, chứ không phải một cá nhân, là điều cần thiết. Giá trị của một quốc gia không nằm ở sức mạnh mà ở khả năng kiềm chế sức mạnh đó. Luật pháp đã từng làm cho sức mạnh của Mỹ trở nên đáng tin cậy và dịch vụ của nước này trở nên đáng kính. Tuy nhiên, điều này đang dần bị mất đi, không phải do thất bại, mà do sự đầu hàng từng chút một thông qua những hành động tuân thủ lặng lẽ.
Bài viết được đăng trên Los Angeles Times và được phân phối bởi Tribune Content Agency.
