Cuối tháng trước, Apple đã giới thiệu thế hệ AirPods mới nhất với một tính năng tưởng chừng chỉ có trong khoa học viễn tưởng: đeo vào tai, và thiết bị sẽ dịch một ngôn ngữ nước ngoài trực tiếp cho bạn. Công nghệ này thật đáng kinh ngạc, như Brian X. Chen đã ghi nhận trên tờ New York Times, một cuộc trò chuyện bằng tiếng Tây Ban Nha đã trở nên dễ hiểu ngay lập tức đối với ông, mặc dù ông chưa bao giờ học ngôn ngữ này.
Những tiến bộ như vậy có thể khiến người ta tin rằng việc học ngoại ngữ đang trở nên lỗi thời. Nếu thuật toán có thể dịch giọng nói theo thời gian thực, tại sao các trường đại học lại tiếp tục đầu tư vào các bằng cấp về ngôn ngữ? Tuy nhiên, các cỗ máy càng giỏi dịch từ ngữ, thì chuyên môn của con người trong việc hiểu ý nghĩa càng trở nên thiết yếu. Thay vì lỗi thời, bằng cấp ngôn ngữ chính là nền tảng để chuẩn bị cho sinh viên tốt nghiệp sử dụng, hướng dẫn và cải thiện các công nghệ này.
Các trường đại học cần đào tạo sinh viên làm những gì máy móc không thể. Một bằng cấp về tiếng Tây Ban Nha, tiếng Ả Rập hay tiếng Hy Lạp cổ đại trang bị cho sinh viên những công cụ thiết thực để hiểu cách con người suy nghĩ, lịch sử định hình giao tiếp và bối cảnh văn hóa thay đổi ý nghĩa. Những kỹ năng này trực tiếp hữu ích trong kinh doanh, ngoại giao, chăm sóc sức khỏe, công nghệ và bất kỳ lĩnh vực nào mà làm việc đa văn hóa là một phần công việc. Tại California, với 40% cư dân nói một ngôn ngữ khác ngoài tiếng Anh tại nhà, những năng lực này là nhu cầu thiết yếu hàng ngày.
Thay vì bị công nghệ thay thế, những sinh viên tốt nghiệp ngành ngôn ngữ thường là những người làm cho công nghệ hoạt động. Các mô hình ngôn ngữ lớn – động cơ đằng sau tính năng dịch thuật trực tiếp mới của Apple – phụ thuộc vào các kho dữ liệu do con người biên soạn, phân tích ngữ pháp và đánh giá của chuyên gia. Nếu không có sự đầu tư bền vững vào các ngôn ngữ ít phổ biến, ngay cả những hệ thống AI tinh vi nhất cũng sẽ vẫn nông cạn, thiên vị hoặc không chính xác.
Các trường đại học đang chịu áp lực cắt giảm các chương trình được coi là “không thiết yếu”. Các khoa ngôn ngữ thường là những chương trình đầu tiên bị cắt giảm, đặc biệt là khi số lượng sinh viên nhập học giảm. Từ năm 2016 đến 2021, gần 961 chương trình ngôn ngữ đã biến mất (giảm 8,2% số chương trình báo cáo có sinh viên nhập học). Đằng sau những con số này là ít cơ hội hơn cho những người nói tiếng mẹ đẻ học ngôn ngữ gia đình mình, ít nguồn đào tạo giáo viên cho bậc K–12, và ít cơ hội hơn cho sinh viên tại các trường đại học công lập tiếp cận các kỹ năng ngôn ngữ mà các nhà tuyển dụng toàn cầu yêu cầu.
Cùng lúc đó, các trường trung học California đang dẫn đầu cả nước về thành tích ngôn ngữ. Gần 60.000 học sinh lớp 12 đã đạt được Huy hiệu Song ngữ của Bang vào năm ngoái. Các trường cao đẳng và đại học không được phép dỡ bỏ chính những chương trình có thể đưa khả năng song ngữ đó vào sự nghiệp.
Giáo dục đại học có một sự lựa chọn: rút lui khỏi giảng dạy ngôn ngữ với ảo tưởng rằng “máy móc có thể làm được”, hoặc tăng cường các chương trình ngôn ngữ và văn hóa như những bổ trợ thiết yếu cho các công cụ công nghệ.
Các trường đại học có thể phát huy thế mạnh của mình bằng cách liên kết trực tiếp các chương trình ngôn ngữ với các lĩnh vực có nhu cầu cao. Sinh viên khoa học máy tính làm việc với xử lý ngôn ngữ tự nhiên cần các khóa học về ngôn ngữ học và các ngôn ngữ ít phổ biến để làm cho các mô hình của họ chính xác và công bằng. Các chương trình kinh doanh đào tạo sinh viên cho thị trường toàn cầu nên yêu cầu nghiên cứu nghiêm túc về các ngôn ngữ được nói ở những thị trường đó.
Các trường y tế công cộng và y học nên tích hợp tiếng Tây Ban Nha, tiếng Quan Thoại hoặc tiếng Ả Rập y tế vào chương trình giảng dạy của họ để sinh viên tốt nghiệp có thể phục vụ các nhóm bệnh nhân đa dạng hiệu quả hơn. Những loại hợp tác này cho thấy việc học ngôn ngữ là một năng lực cốt lõi cho các sự nghiệp mà các trường đại học đã tuyên bố sẽ chuẩn bị cho sinh viên.
Để chuẩn bị tốt nhất cho sinh viên, các trường đại học phải tiếp tục đầu tư vào việc nghiên cứu ngôn ngữ và văn hóa lấy con người làm trung tâm, có tính nghiêm ngặt cao. Các bằng cấp này là nền tảng của giao tiếp trong một thời đại mà lời nói có thể được máy móc dịch, nhưng ý nghĩa vẫn đòi hỏi một bộ óc con người. AirPods là một kỳ công. Công nghệ sẽ tiếp tục phát triển, nhưng chính những người như sinh viên của chúng ta, với sự đào tạo mà các trường đại học cung cấp, sẽ quyết định liệu giao tiếp có dẫn đến kết nối hay nhầm lẫn.
Bài viết này dựa trên thông tin từ Mercury News ngày 11 tháng 10 năm 2025.
