Giữa lúc cuộc chiến tại Sudan leo thang, nữ khảo cổ gia Shadia Abdrabo đang nỗ lực xây dựng một cơ sở dữ liệu trực tuyến về các di chỉ khảo cổ, bộ sưu tập bảo tàng và kho lưu trữ lịch sử của quốc gia châu Phi này. Bà đang thực hiện chương trình nghiên cứu kéo dài một năm tại Pháp với sứ mệnh cấp bách này, sau khi nhiều bảo tàng ở Sudan bị cướp phá và tàn phá kể từ khi cuộc xung đột bùng nổ vào tháng 4 năm 2023.
Bà Abdrabo, thuộc Tổng công ty Cổ vật và Bảo tàng Quốc gia Sudan (NCAM), cho biết hai bảo tàng khu vực ở El Geneina và Nyala đã gần như bị phá hủy hoàn toàn. Tại Bảo tàng Quốc gia ở thủ đô Khartoum, nơi từng lưu giữ khoảng 100.000 hiện vật, các nhóm vũ trang đã tràn vào, quay video các chiến binh của họ bên trong kho chứa.
Trong số các hiện vật quý giá bị đe dọa có những xác ướp cổ đại có niên đại từ năm 2500 trước Công nguyên, những báu vật hoàng gia của Vương quốc Kush, cùng nhiều cổ vật từ thời tiền sử, Vương quốc Kerma, thời kỳ Napatan và nền văn minh Meroitic.
Tổ chức UNESCO đã lên tiếng báo động về tình trạng này, mô tả mối đe dọa đối với văn hóa Sudan đang ở mức độ chưa từng có. Bà Abdrabo chia sẻ trái tim bà tan vỡ khi mất đi không chỉ các hiện vật mà còn cả nghiên cứu và tài liệu khoa học.
Là người gốc Nubia, một vùng đất giàu di tích lịch sử, bà Abdrabo hiểu rõ giá trị của di sản văn hóa. Bà đã từng làm việc tại bảo tàng quốc gia ở Khartoum khi chiến tranh bắt đầu, chứng kiến cuộc sống ngày càng khó khăn với bom đạn, mất điện và nước. Bà cùng gia đình đã phải di tản nhiều lần để tìm nơi an toàn.
Dù nhận được sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế và các bảo tàng lớn như Louvre, British Museum, công việc của bà Abdrabo vẫn vô cùng gian nan. Bà mới hoàn thành khoảng 20% khối lượng công việc, ghi nhận 1.080 hiện vật chỉ riêng cho bảo tàng quốc gia, và vẫn còn hàng loạt bảo tàng, di chỉ và kho lưu trữ khác cần được xử lý.
Bà Abdrabo bày tỏ lo ngại về thời gian, vốn chỉ còn đến tháng 4 năm 2026 để hoàn thành cơ sở dữ liệu. Bà nhấn mạnh tầm quan trọng của việc truy vết các hiện vật bị đánh cắp và mong muốn mang về càng nhiều càng tốt cho Sudan, bất chấp những khó khăn và sự bất an do chiến tranh gây ra.
Theo Hãng tin AP, nỗ lực của bà Abdrabo là vô cùng thiết yếu để xác định những gì đã mất, qua đó phục vụ công tác phục hồi và gìn giữ di sản văn hóa của Sudan trong tương lai.
