Những dòng tít gần đây làm dấy lên lo ngại về hạt vi nhựa trong cơ thể chúng ta và những tác hại mà chúng có thể gây ra. Các nhà khoa học cho biết có thể phải mất nhiều năm nữa chúng ta mới hiểu đầy đủ về cách những hạt nhựa nhỏ bé này ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Nhưng chúng ta biết rằng chúng đã được tìm thấy từ đáy vực Mariana đến đỉnh Everest. Và chúng ta cũng biết rằng nhựa đang tích tụ trong cơ thể chúng ta.
Richard Thompson, một nhà sinh vật biển tại Đại học Plymouth, người đã đặt ra thuật ngữ “hạt vi nhựa” trong một bài báo năm 2004 cho biết: “Không khí chúng ta hít thở, nước chúng ta uống, thức ăn chúng ta ăn – tất cả đều có hạt vi nhựa. Chúng ta đang tiếp xúc với chúng”.
Hạt vi nhựa là gì?
Các nhà khoa học thường định nghĩa “hạt vi nhựa” là những mảnh có chiều dài dưới 5 mm. Nanoplastics, có kích thước nhỏ hơn 1 micromet, là loại nhỏ nhất trong số này và có nhiều khả năng xâm nhập vào máu và mô của chúng ta nhất.
Theo Jeffrey Farner, một trợ lý giáo sư kỹ thuật dân dụng và môi trường tại Đại học Florida A&M University-Florida State University College of Engineering, hạt vi nhựa chủ yếu đến từ nhựa lớn hơn, bị phân hủy trong quá trình sử dụng hoặc khi không được xử lý đúng cách.
“Chúng ta sử dụng nhựa ở những khu vực hoặc theo những cách tạo điều kiện cho việc sản xuất hạt vi nhựa hoặc sự phân hủy theo thời gian,” Farner nói — ví dụ: trong vật liệu xây dựng bị phong hóa ngoài trời; trong ống tạo ra hạt vi nhựa khi bị cắt; và trong nông nghiệp, làm lớp phủ nhựa hoặc trong hệ thống tưới tiêu.
Hơn một phần ba lượng nhựa được sản xuất ngày nay là dành cho bao bì, bao gồm các mặt hàng sử dụng một lần như hộp đựng thực phẩm phần lớn cuối cùng trở thành chất thải. Một túi hoặc chai nhựa bị vứt bỏ trôi ra đại dương hoặc bãi biển sẽ bị ánh sáng cực tím, nhiệt và sự mài mòn của cát tác động. Từ đó, nó “sẽ phân hủy thành một số lượng lớn hạt vi nhựa và hạt nano,” Farner nói.
Chúng xâm nhập vào cơ thể chúng ta bằng cách nào?
Những hạt vi nhựa và hạt nano này cuối cùng sẽ có trong không khí, đất, nước và thực phẩm của chúng ta. Ví dụ, sự hao mòn của lốp xe ô tô của chúng ta tạo ra các hạt gây ô nhiễm không khí và nước. Hạt vi nhựa được lọc ra từ nước thải cuối cùng sẽ có trong bùn thải, sau đó được sử dụng làm phân bón. Các bộ lọc thuốc lá bằng nhựa trôi ra hồ và đại dương, nơi chúng phân hủy theo thời gian.
Con người hít phải những hạt này và nuốt chúng. Một số nghiên cứu cho thấy thực vật trực tiếp hấp thụ chúng từ đất và kết hợp chúng vào rễ của chúng, theo Christy Tyler, giáo sư khoa học môi trường tại Viện Công nghệ Rochester. Một loài động vật càng ở trên cao trong chuỗi thức ăn, thì nồng độ hạt vi nhựa được tìm thấy bên trong chúng càng lớn. Hạt vi nhựa cũng phổ biến hơn trong thực phẩm chế biến sẵn, có thể do ô nhiễm từ máy móc chế biến hoặc thậm chí quần áo của công nhân.
Theo Tracey Woodruff, giám đốc chương trình về sức khỏe sinh sản và môi trường tại Đại học California, San Francisco, các nhà khoa học có hiểu biết hạn chế về việc liệu và bằng cách nào hạt vi nhựa có thể xâm nhập vào da. Nhưng, bà nói, một số bằng chứng cho thấy chúng ta có thể hấp thụ hạt vi nhựa — và các hóa chất độc hại bên trong chúng — từ các sản phẩm chăm sóc cá nhân như mỹ phẩm và quần áo của chúng ta, những thứ thải ra sợi khi chúng ta di chuyển.
Cơ thể chúng ta dường như loại bỏ một số hạt vi nhựa này, đặc biệt là những hạt lớn hơn. Hạt vi nhựa đã được tìm thấy trong phân và nước tiểu của người.
Jacques Robert, giáo sư vi sinh và miễn dịch học, và y học môi trường, tại Đại học Rochester, cho biết nghiên cứu của ông về nòng nọc được cho ăn hạt vi nhựa cho thấy khoảng 60% đến 70% nhựa đã được bài tiết. (Nghiên cứu đó vẫn chưa được công bố.)
Các nghiên cứu khác đã gợi ý rằng nhựa không được bài tiết trong chất thải dường như đi ra khỏi ruột và vào máu, và từ đó có thể di chuyển đến các cơ quan khác như gan và não.
Chúng ta biết gì về ảnh hưởng đến sức khỏe?
Các nghiên cứu trên động vật chỉ ra rằng hạt vi nhựa có thể gây hại cho sinh sản, đặc biệt là chất lượng tinh trùng. Chúng cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng phổi và ruột và có thể làm tăng nguy cơ ung thư phổi và ruột kết, theo Woodruff, người đã thực hiện đánh giá về nghiên cứu.
Nghiên cứu của Robert trên nòng nọc cũng cho thấy rằng hạt vi nhựa có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch.
Theo Tyler, rất khó để ngoại suy ảnh hưởng đối với con người từ các nghiên cứu trên động vật, vì loại và lượng nhựa được cung cấp cho động vật trong môi trường thử nghiệm thường khác với sự tiếp xúc mãn tính, ở mức độ thấp với các hạt bị phong hóa mà chúng ta trải qua.
Tuy nhiên, có những nghiên cứu ban đầu ở người cho thấy mối liên hệ giữa hạt vi nhựa và sinh non, viêm nhiễm và bệnh tim mạch. Và có bằng chứng rõ ràng rằng một số hóa chất trong nhựa có hại cho con người. Chúng bao gồm các chất per- và polyfluoroalkyl, hoặc PFAS, một số trong đó đã được dán nhãn là chất gây ung thư đã biết hoặc có khả năng gây ung thư cho người. Chúng cũng bao gồm bisphenol A và phthalates, những chất phá vỡ chức năng hormone bình thường.
Làm thế nào chúng ta có thể giảm thiểu sự tiếp xúc?
Một trong những bước hiệu quả nhất có thể chỉ đơn giản là không uống nước từ chai nhựa, đặc biệt nếu chúng đã để ngoài nắng, Woodruff nói.
Một cách khác là tránh hâm nóng thức ăn trong hộp nhựa. Các chuyên gia khuyên bạn nên chuyển sang hộp đựng bằng thủy tinh hoặc thép để đựng thực phẩm, hoặc ít nhất là chuyển thức ăn sang đĩa thủy tinh hoặc gốm trước khi hâm nóng.
Ăn nhiều trái cây và rau quả tươi cũng có thể giúp ích. Thực phẩm đóng gói và chế biến sẵn chứa nhiều hạt vi nhựa hơn nhiều, và các hạt này cũng có thể tập trung trong cá và thịt.
Theo Tyler, thường xuyên hút bụi nhà và sử dụng máy lọc không khí có bộ lọc HEPA có thể làm giảm lượng hạt vi nhựa bạn hít phải và lau bề mặt bằng khăn ướt có thể ngăn các hạt quay trở lại không khí.
Giặt quần áo làm bằng sợi tổng hợp, như acrylic hoặc nylon, trước khi mặc lần đầu tiên cũng có thể giúp giảm sự tiếp xúc của bạn bằng cách loại bỏ hạt vi nhựa còn sót lại từ quá trình cắt và may. (Mặc dù làm như vậy cũng đưa hạt vi nhựa vào nước thải.) Quần áo làm bằng sợi tự nhiên, như bông hoặc len, hoàn toàn loại bỏ được vấn đề hạt vi nhựa.
Tuy nhiên, những biện pháp này có những hạn chế. Nhựa có ở khắp mọi nơi và thường là lựa chọn hợp lý nhất. Tyler nói: “Không nên để người tiêu dùng phải đưa ra những lựa chọn đó”. Cũng không hoàn toàn rõ ràng rằng việc tránh chai nước hoặc thớt nhựa sẽ làm giảm đáng kể sự tiếp xúc suốt đời của bạn khi chất thải nhựa đã tích tụ trong đất, không khí và nước của chúng ta.
Các chuyên gia cho biết chính phủ sẽ phải điều chỉnh và giảm thiểu các loại nhựa không cần thiết để ngăn chặn sự tích tụ đó. Một số đã làm rồi. Ví dụ, Hoa Kỳ và Châu Âu đã cấm sử dụng hạt vi nhựa trong mỹ phẩm và một số tiểu bang của Hoa Kỳ đang loại bỏ dần Styrofoam trong bao bì thực phẩm. Và 175 quốc gia đã đồng ý tạo ra một hiệp ước của Liên Hợp Quốc để chấm dứt ô nhiễm nhựa.
So với 20 năm trước, Thompson nói, giờ đây đã có “sự quan tâm của công chúng” đối với sự thay đổi.
Theo The New York Times.
