Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump vừa thông báo điều động 2,000 quân nhân thuộc Lực lượng Vệ binh Quốc gia California đến Los Angeles để đối phó với các cuộc biểu tình liên quan đến di trú. Quyết định này được đưa ra bất chấp sự phản đối của Thống đốc California Gavin Newsom.
Đây không phải là lần đầu tiên Tổng Thống Trump kích hoạt Vệ binh Quốc gia để kiểm soát biểu tình. Năm 2020, ông từng yêu cầu các thống đốc bang cử quân đến Washington, D.C. để ứng phó với các cuộc biểu tình sau cái chết của George Floyd.
Tuy nhiên, theo tin từ ABC News ngày 08/06/2025, điểm khác biệt lần này là Tổng Thống Trump đang hành động ngược lại ý muốn của Thống đốc Newsom, người thông thường giữ quyền chỉ huy Lực lượng Vệ binh Quốc gia của bang. Tổng Thống Trump cho rằng việc liên bang hóa lực lượng này là cần thiết để “giải quyết tình trạng vô pháp” ở California, trong khi Thống đốc Newsom, một đảng viên Dân chủ, gọi động thái này là “có chủ ý gây căng thẳng và sẽ chỉ làm leo thang tình hình”.
Luật pháp liên quan đến việc tổng thống điều động quân đội trên lãnh thổ Mỹ còn khá mơ hồ. Thông thường, lực lượng quân đội liên bang không được thực hiện nhiệm vụ thực thi pháp luật dân sự đối với công dân Mỹ trừ khi có tình trạng khẩn cấp. Đạo luật Nổi dậy (Insurrection Act) là cơ chế pháp lý chính cho phép tổng thống kích hoạt quân đội trong thời kỳ nổi loạn hoặc bất ổn, nhưng Tổng Thống Trump đã không viện dẫn đạo luật này hôm thứ Bảy vừa qua.
Thay vào đó, ông dựa vào một đạo luật liên bang khác cho phép tổng thống liên bang hóa Vệ binh Quốc gia trong một số trường hợp nhất định: khi Mỹ bị xâm lược hoặc có nguy cơ bị xâm lược; khi có nổi loạn hoặc nguy cơ nổi loạn chống lại chính quyền liên bang; hoặc khi tổng thống không thể “thực thi luật pháp Hoa Kỳ” bằng lực lượng thông thường. Tuy nhiên, đạo luật này cũng nêu rõ rằng các lệnh phục vụ những mục đích đó “phải được ban hành thông qua các thống đốc của các bang”. Điều này tạo ra sự không rõ ràng về việc liệu tổng thống có thể kích hoạt Vệ binh Quốc gia mà không có lệnh của thống đốc bang đó hay không.
Vai trò của lực lượng Vệ binh Quốc gia được triển khai sẽ bị giới hạn. Thông cáo của Tổng Thống Trump cho biết quân nhân Vệ binh Quốc gia sẽ đóng vai trò hỗ trợ bằng cách bảo vệ các sĩ quan ICE khi họ thực thi pháp luật, thay vì trực tiếp thực hiện công việc thực thi pháp luật. Điều này là do quân nhân Vệ binh Quốc gia không thể tham gia hợp pháp vào các hoạt động thực thi pháp luật thông thường trừ khi Tổng Thống Trump viện dẫn Đạo luật Nổi dậy.
Việc triển khai này có thể làm tăng nguy cơ quân nhân sử dụng vũ lực trong vai trò “bảo vệ” và cũng có thể là tiền đề cho các đợt triển khai quân đội quyết liệt hơn trong tương lai.
Trong lịch sử, Đạo luật Nổi dậy và các luật liên quan từng được sử dụng trong thời kỳ Phong trào Dân quyền để bảo vệ các nhà hoạt động và sinh viên hòa nhập trường học. Tổng thống Dwight Eisenhower từng cử Sư đoàn Nhảy dù 101 đến Little Rock, Arkansas, để bảo vệ học sinh da đen khi thống đốc bang kích hoạt Vệ binh Quốc gia nhằm ngăn chặn họ vào trường. Tổng thống George H.W. Bush cũng đã sử dụng đạo luật này để ứng phó với các cuộc bạo loạn ở Los Angeles năm 1992 sau vụ trắng án của các cảnh sát da trắng hành hung người lái xe da đen Rodney King.
Vệ binh Quốc gia cũng được triển khai trong nhiều trường hợp khẩn cấp khác như đại dịch COVID, bão và thiên tai, nhưng thường là có sự đồng thuận của các thống đốc bang.
Tổng Thống Trump đã thể hiện sự sẵn sàng sử dụng quân đội trên lãnh thổ quốc gia. Trong chiến dịch tranh cử nhiệm kỳ thứ hai, ông đã ám chỉ rằng nếu vấn đề bạo lực ở các thành phố và bang tái diễn, ông “sẽ không chờ đợi”. Ông cũng hứa sẽ triển khai Vệ binh Quốc gia để hỗ trợ mục tiêu thực thi luật di trú của mình.
Sau khi Tổng Thống Trump công bố quyết định liên bang hóa lực lượng Vệ binh Quốc gia vào thứ Bảy, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth cho biết các biện pháp khác có thể sẽ được thực hiện. Ông viết trên mạng xã hội X rằng lực lượng Thủy quân Lục chiến tại Trại Pendleton đang trong tình trạng báo động cao và cũng sẽ được điều động “nếu bạo lực tiếp diễn”.
