Tổng Thống Donald Trump cho biết ông sẽ triển khai 2,000 Vệ Binh Quốc Gia đến Los Angeles để đối phó với các cuộc biểu tình về vấn đề di trú, bất chấp sự phản đối của Thống Đốc California Gavin Newsom.
Đây không phải là lần đầu tiên Tổng Thống Trump kích hoạt Vệ Binh Quốc Gia để trấn áp biểu tình. Vào năm 2020, ông đã yêu cầu thống đốc của một số tiểu bang gửi quân đến Washington, D.C. để đối phó với các cuộc biểu tình nổ ra sau cái chết của George Floyd dưới tay cảnh sát Minneapolis. Nhiều thống đốc đã đồng ý và gửi quân đến thủ đô liên bang. Những thống đốc từ chối yêu cầu đã được phép giữ quân ở lại tiểu bang của họ.
Lần này, Tổng Thống Trump hành động trái với ý muốn của Thống Đốc Newsom, người mà trong những tình huống bình thường sẽ giữ quyền kiểm soát Vệ Binh Quốc Gia California. Tổng Thống Trump nói rằng việc liên bang hóa quân đội là cần thiết để “giải quyết tình trạng vô luật pháp” ở California, Thống Đốc Newsom thuộc đảng Dân Chủ cho rằng động thái này mang tính kích động và sẽ chỉ làm leo thang căng thẳng.
Dưới đây là một số điều cần biết về thời điểm và cách thức tổng thống có thể triển khai quân đội trên đất Mỹ.
**LUẬT PHÁP CÓ PHẦN MƠ HỒ**
Nói chung, lực lượng quân sự liên bang không được phép thực hiện các nhiệm vụ thực thi pháp luật dân sự đối với công dân Hoa Kỳ trừ những trường hợp khẩn cấp.
Đạo luật Bạo Loạn (Insurrection Act), một đạo luật thời chiến từ thế kỷ 18, là cơ chế pháp lý chính mà tổng thống có thể sử dụng để kích hoạt quân đội hoặc Vệ Binh Quốc Gia trong thời kỳ nổi loạn hoặc bất ổn. Tuy nhiên, Tổng Thống Trump đã không viện dẫn Đạo luật Bạo Loạn vào thứ Bảy vừa qua.
Thay vào đó, ông dựa vào một đạo luật liên bang tương tự cho phép tổng thống liên bang hóa Vệ Binh Quốc Gia trong một số trường hợp nhất định.
Vệ Binh Quốc Gia là một tổ chức hỗn hợp phục vụ cả lợi ích của tiểu bang và liên bang. Thông thường, nó hoạt động dưới sự chỉ huy và kiểm soát của tiểu bang, sử dụng ngân quỹ của tiểu bang. Đôi khi, Vệ Binh Quốc Gia sẽ được tiểu bang chỉ định để phục vụ các nhiệm vụ liên bang, vẫn thuộc quyền chỉ huy của tiểu bang nhưng sử dụng ngân quỹ liên bang.
Đạo luật mà Tổng Thống Trump viện dẫn đặt Vệ Binh Quốc Gia dưới sự chỉ huy của liên bang. Đạo luật nói rằng điều đó có thể được thực hiện trong ba trường hợp: Khi Hoa Kỳ bị xâm lược hoặc có nguy cơ bị xâm lược; khi có một cuộc nổi loạn hoặc nguy cơ nổi loạn chống lại chính quyền Hoa Kỳ; hoặc khi Tổng Thống không thể “thi hành luật pháp của Hoa Kỳ” bằng các lực lượng thông thường.
Nhưng đạo luật cũng nói rằng các mệnh lệnh cho những mục đích đó “phải được ban hành thông qua các thống đốc của các tiểu bang”. Hiện chưa rõ liệu tổng thống có thể kích hoạt Vệ Binh Quốc Gia mà không có lệnh của thống đốc tiểu bang đó hay không.
**VAI TRÒ CỦA VỆ BINH QUỐC GIA SẼ BỊ HẠN CHẾ**
Đáng chú ý, tuyên bố của Tổng Thống Trump nói rằng Vệ Binh Quốc Gia sẽ đóng vai trò hỗ trợ bằng cách bảo vệ các nhân viên ICE khi họ thực thi luật pháp, thay vì để quân đội thực hiện công việc thực thi pháp luật.
Steve Vladeck, một giáo sư tại Trung Tâm Luật Đại Học Georgetown, chuyên về luật an ninh quốc gia và tư pháp quân sự, cho biết điều đó là do Vệ Binh Quốc Gia không thể tham gia vào các hoạt động thực thi pháp luật thông thường trừ khi Tổng Thống Trump viện dẫn Đạo luật Bạo Loạn trước.
Ông Vladeck cho biết động thái này làm tăng nguy cơ quân đội có thể sử dụng vũ lực trong khi thực hiện vai trò “bảo vệ”. Động thái này cũng có thể là tiền thân của các đợt triển khai quân đội hung hăng hơn trong tương lai, ông viết trên trang web của mình.
Ông Vladeck viết: “Không có điều gì những quân nhân này được phép làm mà, ví dụ, các nhân viên ICE, những người mà các cuộc biểu tình này nhắm vào, không thể tự mình làm được.”
**QUÂN ĐỘI ĐÃ ĐƯỢC HUY ĐỘNG TRƯỚC ĐÂY**
Đạo luật Bạo Loạn và các luật liên quan đã được sử dụng trong kỷ nguyên Dân Quyền để bảo vệ các nhà hoạt động và sinh viên bãi bỏ phân biệt chủng tộc trong trường học. Tổng Thống Dwight Eisenhower đã gửi Sư Đoàn Dù 101 đến Little Rock, Arkansas, để bảo vệ các học sinh Da Đen hòa nhập vào Trường Trung Học Central sau khi thống đốc tiểu bang kích hoạt Vệ Binh Quốc Gia để ngăn chặn các học sinh này.
George H.W. Bush đã sử dụng Đạo luật Bạo Loạn để đối phó với các cuộc bạo loạn ở Los Angeles năm 1992 sau khi các sĩ quan cảnh sát da trắng bị quay video đánh đập người lái xe Da Đen Rodney King được tha bổng.
Vệ Binh Quốc Gia đã được triển khai cho nhiều trường hợp khẩn cấp khác nhau, bao gồm đại dịch COVID, bão và các thảm họa thiên nhiên khác. Nhưng nói chung, những cuộc triển khai này được thực hiện với sự đồng ý của các thống đốc của các tiểu bang phản ứng.
**TỔNG THỐNG TRUMP SẴN SÀNG SỬ DỤNG QUÂN ĐỘI TRÊN ĐẤT NHÀ**
Năm 2020, Tổng Thống Trump đã yêu cầu thống đốc của một số tiểu bang triển khai Vệ Binh Quốc Gia của họ đến Washington, D.C. để trấn áp các cuộc biểu tình nổ ra sau cái chết của George Floyd dưới tay cảnh sát Minneapolis. Nhiều thống đốc đã đồng ý và gửi quân đến thủ đô liên bang.
Vào thời điểm đó, Tổng Thống Trump cũng đe dọa viện dẫn Đạo luật Bạo Loạn đối với các cuộc biểu tình sau cái chết của Floyd ở Minneapolis – một sự can thiệp hiếm thấy trong lịch sử Hoa Kỳ hiện đại. Nhưng Bộ Trưởng Quốc Phòng khi đó là Mark Esper đã phản đối, nói rằng luật này chỉ nên được viện dẫn “trong những tình huống khẩn cấp và tồi tệ nhất”.
Tổng Thống Trump chưa bao giờ viện dẫn Đạo luật Bạo Loạn trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình.
Nhưng trong khi vận động tranh cử cho nhiệm kỳ thứ hai, ông đã gợi ý rằng điều đó sẽ thay đổi. Tổng Thống Trump nói với khán giả ở Iowa năm 2023 rằng ông đã bị ngăn cản sử dụng quân đội để đàn áp bạo lực ở các thành phố và tiểu bang trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, và nói rằng nếu vấn đề này xảy ra một lần nữa trong nhiệm kỳ tiếp theo của ông, “Tôi sẽ không chờ đợi”.
Tổng Thống Trump cũng hứa sẽ triển khai Vệ Binh Quốc Gia để giúp thực hiện các mục tiêu thực thi luật di trú của mình, và cố vấn hàng đầu của ông là Stephen Miller đã giải thích cách thức thực hiện điều đó: Quân đội dưới quyền các thống đốc Cộng Hòa ủng hộ sẽ gửi quân đến các tiểu bang lân cận từ chối tham gia, ông Miller nói trên “The Charlie Kirk Show” năm 2023.
Sau khi Tổng Thống Trump tuyên bố ông sẽ liên bang hóa Vệ Binh Quốc Gia vào thứ Bảy, Bộ Trưởng Quốc Phòng Pete Hegseth cho biết các biện pháp khác có thể được thực hiện.
Ông Hegseth viết trên nền tảng truyền thông xã hội X rằng Thủy Quân Lục Chiến đang làm nhiệm vụ tại Camp Pendleton đang trong tình trạng báo động cao và cũng sẽ được huy động “nếu bạo lực tiếp diễn”.
Theo AP – Associated Press.
