Hải tặc ngoài khơi Somalia vừa thực hiện vụ cướp tàu thương mại đầu tiên sau 18 tháng, làm dấy lên những lo ngại về sự tái bùng phát các cuộc tấn công vũ trang dọc bờ biển Somalia.
Tin từ ABC News cho biết, trong tuần qua, hải tặc đã liên tục tấn công nhiều tàu trước khi thành công khống chế tàu Hellas Aphrodite treo cờ Malta, đang trên đường từ Nam Phi đến Ấn Độ và chở xăng. Lực lượng Hải quân Liên minh Châu Âu (EU Naval) đã tiếp cận con tàu vào thứ Sáu và xác nhận toàn bộ thủy thủ đoàn đều an toàn.
Lần cuối cùng hải tặc lên tàu là vào tháng 5 năm 2024, khi chúng cướp tàu Basilisk treo cờ Liberia cách Mogadishu khoảng 380 hải lý về phía đông. Trung tâm Hoạt động Thương mại Hàng hải Vương quốc Anh (UKMTO) cũng cho hay có một vụ việc suýt xảy ra khác trong khu vực vào thứ Sáu nhưng con tàu đã chạy thoát.
Các chuyên gia nhận định vụ cướp tàu vào thứ Năm có thể là dấu hiệu cho nhiều cuộc tấn công hơn, do các điều kiện dọc bờ biển đã thay đổi. Lực lượng hải quân bị tái phân bổ, và Chính phủ ở Mogadishu đang suy yếu vì phải chống lại các nhóm vũ trang nội địa. Ông Timothy Walker, một nhà nghiên cứu hàng hải cấp cao tại Viện Nghiên cứu An ninh, chia sẻ với Associated Press: “Những gì chúng tôi đang thấy là các báo cáo ngày càng tăng về việc các nhóm hải tặc cướp tàu, tuyển mộ hải tặc mới, và tự trang bị vũ khí. Đây là những dấu hiệu lớn cho thấy các cuộc tấn công có thể xảy ra, với việc có ít sự răn đe hơn trước đây, một số đã nắm lấy cơ hội và thành công với các cuộc tấn công.”
Somalia trải qua cuộc nội chiến tàn khốc vào những năm 1980, làm tan rã quốc gia Đông Phi này cho đến ngày nay, với nhiều nhóm vũ trang kiểm soát các khu vực khác nhau. Cuộc chiến đã dẫn đến việc giải tán Hải quân Somali, khiến vùng biển của đất nước không được bảo vệ. Các tàu nước ngoài đã lợi dụng cơ hội này để đổ chất thải công nghiệp ngoài khơi bờ biển Somalia. Các ngư dân địa phương đã liên kết lại để bảo vệ vùng biển của mình, dần dần biến thành các cuộc tấn công vũ trang, leo thang vào đầu những năm 2000, với các vụ bắt cóc thủy thủ đoàn cho đến khi các chủ tàu trả tiền chuộc.
Tần suất cướp biển đạt đỉnh vào năm 2011 với 243 vụ cướp tàu, nhưng sau đó đã giảm dần. Mặc dù không có số liệu chính xác về số tiền chuộc đã được trả cho hải tặc, các cơ quan Liên Hiệp Quốc cho biết hải tặc đã thu về hàng trăm triệu đô la. Sự hiện diện của hải tặc ở Somalia, nằm dọc các tuyến đường vận chuyển hàng hải quan trọng của toàn cầu, tạo thành một mối đe dọa nghiêm trọng đối với nền kinh tế thế giới.
Các cơ quan quân sự và quốc tế đã cố gắng chống lại cướp biển trong nhiều thập kỷ, nhưng sự rộng lớn của Ấn Độ Dương và Vịnh Aden khiến khu vực này khó khăn cho các tàu quân sự tuần tra. Hải tặc Somalia có khả năng hoạt động cách bờ khoảng 1.000 kilômét bằng cách sử dụng các tàu mẹ – một tàu lớn mà từ đó các tàu nhỏ hơn như xuồng máy có thể được hạ thủy để tiếp cận vùng biển sâu. Điều này cho phép chúng hoạt động xa bờ biển ít được tuần tra hơn. Chúng thường đối đầu với một tàu bằng vũ khí hạng nặng để làm chậm tàu. Một khi tàu đã bị cướp biển lên bằng thang nhẹ, hải tặc thường di chuyển tàu về phía Somalia và giữ nó để đòi tiền chuộc.
Các nhà phân tích cho rằng việc tuần tra bờ biển đã bị bỏ bê vì Somalia, một quốc gia bị chiến tranh tàn phá với một Chính phủ chia rẽ, đã chuyển sự chú ý của mình sang chống lại các nhóm vũ trang nội địa. “Đó là lý do tại sao bạn có thể có nhiều sự bảo vệ trên biển, nhưng nếu bạn không ngăn chặn hải tặc hình thành các nhóm ngoài khơi và tiến hành các cuộc tấn công, bạn không thực sự có thể ngăn chặn vấn đề. Bạn chỉ đang giải quyết các triệu chứng,” ông Walker nói.
Năm 2003, một Nghị quyết của Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc đã thành lập Nhóm Giám sát Liên Hiệp Quốc về Somalia để ghi lại các vi phạm lệnh cấm vận vũ khí đối với Somalia, nhưng phạm vi của nó đã mở rộng để bao gồm cả vấn đề cướp biển. Các liên minh bao gồm Lực Lượng Hải Quân Châu Âu Somalia và Nhóm Thường Trực của NATO đã tìm cách giải quyết vấn đề này, và một số sáng kiến quốc gia và khu vực cũng đã được phát triển. Năm ngoái, Thổ Nhĩ Kỳ và Somalia đã ký một thỏa thuận 10 năm về hợp tác quốc phòng và kinh tế, bao gồm cả việc chống cướp biển. Theo thỏa thuận, Hải quân Thổ Nhĩ Kỳ sẽ giúp xây dựng, huấn luyện và trang bị một lực lượng hải quân Somalia và tiến hành các hoạt động chung để bảo vệ vùng biển Somalia.
