Hội nghị NATO tại Hà Lan vừa qua đã được mô tả là “mang tính chuyển đổi” và “lịch sử.” Theo lời Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb, các nước thành viên đang chứng kiến “sự ra đời của một NATO mới.”
32 quốc gia thành viên của tổ chức an ninh lớn nhất thế giới đã thông qua kế hoạch tăng cường chi tiêu quốc phòng, với mục tiêu “quay trở lại mức chi tiêu quốc phòng của Chiến tranh Lạnh,” theo như lời ông Stubb, dưới sự thúc đẩy của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và những lo ngại về mối đe dọa an ninh từ Nga.
Hàng chục tỷ đô la chi tiêu quân sự mới
Thỏa thuận chi tiêu không mang tính ràng buộc này đánh dấu một sự thay đổi lớn trong cách NATO tính toán chi tiêu quốc phòng. Trước đây, các đồng minh đặt mục tiêu 2% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho ngân sách quốc phòng. Giờ đây, họ sẽ nhắm tới 3,5% GDP vào năm 2035.
Các nước sẽ có thể đưa vũ khí và đạn dược cung cấp cho Ukraine vào phương trình, giúp mục tiêu mới dễ đạt được hơn một chút, nhưng vẫn là thách thức đối với Canada và một số quốc gia châu Âu đang gặp khó khăn về kinh tế.
Ngoài ra, các đồng minh sẽ dành 1,5% GDP để nâng cấp cơ sở hạ tầng – đường sá, cầu cống, cảng biển và sân bay – cần thiết cho việc triển khai quân đội ra tiền tuyến. Các khoản chi cho việc bảo vệ mạng lưới hoặc chuẩn bị cho xã hội ứng phó với xung đột tương lai cũng có thể được tính vào.
Tiến độ sẽ được xem xét vào năm 2029, sau cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng tình. Tây Ban Nha đã chính thức từ chối thỏa thuận. Slovakia có những dè dặt. Bỉ, Pháp và Ý sẽ gặp khó khăn để đạt được mục tiêu mới.
Cam kết của Tổng thống Trump đối với phòng thủ tập thể
Các nhà lãnh đạo đã tái khẳng định cam kết “không lay chuyển” của họ đối với điều khoản phòng thủ tập thể của NATO, Điều 5. Trong những năm gần đây, Tổng thống Trump đã gieo rắc nghi ngờ về việc liệu Hoa Kỳ – thành viên hùng mạnh nhất NATO – có đến giải cứu bất kỳ đồng minh nào bị tấn công hay không. Ông dường như đã điều kiện hóa sự hỗ trợ đó với việc chi tiêu quốc phòng cao hơn.
Với cam kết chi tiêu mới của NATO đã được thông qua, Tổng thống Trump nói với các phóng viên: “Tôi rời đi với nhận định rằng những người này thực sự yêu đất nước của họ. Đây không phải là một trò lừa đảo. Và chúng tôi ở đây để giúp họ bảo vệ đất nước.” Ông nói thêm: “Họ muốn bảo vệ đất nước của mình, và họ cần Hoa Kỳ, và nếu không có Hoa Kỳ, mọi thứ sẽ không giống như trước.”
Ukraine bị xếp ở vị trí thứ yếu
Sau khi Nga xâm lược Ukraine, gây ra cuộc xung đột trên bộ lớn nhất kể từ Thế chiến II vào năm 2022, các hội nghị thượng đỉnh NATO chủ yếu tập trung vào việc hỗ trợ Kyiv. Tuy nhiên, hội nghị lần này lại khác.
Trước đây, trọng tâm là triển vọng Ukraine gia nhập NATO và đưa nước này đến gần hơn với liên minh mà không thực sự gia nhập. Nhưng tuyên bố cuối cùng của hội nghị lần này không hề đề cập đến điều đó. Thay vào đó, các nhà lãnh đạo nhấn mạnh “cam kết chủ quyền lâu dài của họ trong việc hỗ trợ Ukraine.”
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã có mặt tại địa điểm tổ chức hội nghị. Ông đã dùng bữa tối với các nhà lãnh đạo khác tại dinh thự của Vua Hà Lan, có các cuộc hội đàm với nhiều nhà lãnh đạo và dành khoảng nửa giờ để gặp Tổng thống Trump.
Kế hoạch của NATO là tập trung hội nghị vào vấn đề mà Tổng thống Trump quan tâm nhất là chi tiêu quốc phòng. Tuy nhiên, các ngoại trưởng đã có cuộc gặp bên lề với người đồng cấp Ukraine trong Hội đồng NATO-Ukraine chính thức.
Trong một thắng lợi nhỏ cho Ukraine, và cho các đồng minh cần thuyết phục công dân rằng chính phủ của họ phải chi tiêu nhiều hơn cho quốc phòng, Nga đã được xác định là “mối đe dọa an ninh sâu sắc và những thách thức” mà NATO phải đối mặt, theo tin từ The Associated Press.
“Một nhóm người dễ mến”
Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào về việc Hoa Kỳ điều hành NATO, hội nghị này đã xóa tan chúng. Một hội nghị được rút ngắn và một tuyên bố một trang đã được chuẩn bị để làm hài lòng và giữ sự tập trung của Tổng thống Hoa Kỳ. Khi ông Trump bay tới Hà Lan, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã gửi một tin nhắn bày tỏ sự phấn khích về việc ông sắp đạt được một thành tựu lớn và nói rằng, “Châu Âu sẽ phải chi trả một cách ĐÁNG KỂ, như họ nên làm, và đó sẽ là chiến thắng của ông.”
Tổng thống Trump đã đăng tin nhắn này lên mạng xã hội. Ông Stoltenberg nói rằng ông không cảm thấy xấu hổ và điều đó là sự thật.
Sau cuộc họp, Tổng thống Trump cho biết ông đến hội nghị với tâm thế coi đó là một nghĩa vụ chính trị, nhưng ông rời đi với niềm tin rằng các nhà lãnh đạo có mặt đều yêu mến liên minh, đất nước của họ và quan trọng nhất là Hoa Kỳ. Ông gọi các nhà lãnh đạo NATO là “một nhóm người dễ mến” và nói rằng “hầu hết mọi người đều nói ‘Tạ ơn Chúa vì Hoa Kỳ.’”
