Thế giới văn học vừa mất đi một tên tuổi lớn khi nhà văn lừng danh Edmund White đã qua đời ở tuổi 85.
Edmund White được biết đến như một người tiên phong, một nhà văn có sức ảnh hưởng sâu sắc, người đã ghi lại và phản ánh cuộc cách mạng của cộng đồng đồng tính nam qua nhiều tác phẩm báo chí, tiểu luận, kịch và đặc biệt là các tiểu thuyết kinh điển như “A Boy’s Own Story” hay “The Beautiful Room is Empty”.
Theo tin từ The Associated Press, cùng với những nhà văn cùng thế hệ như Larry Kramer, Armistead Maupin, ông là một trong những tiếng nói quan trọng của cộng đồng đồng tính nam bắt đầu từ những năm 1970, thời điểm cộng đồng này không còn e ngại bày tỏ sự tồn tại của mình. Ông đã chứng kiến và tham gia vào nhiều cột mốc lịch sử, từ cuộc đột kích tại Stonewall năm 1969 (dẫn đến sự ra đời của phong trào đồng tính hiện đại) cho đến thảm kịch AIDS, sự tiến bộ của quyền lợi người đồng tính và cả những phản ứng ngược gần đây.
Sống phần lớn cuộc đời trưởng thành ở New York và Paris, Edmund White hoạt động đa lĩnh vực: tiểu thuyết gia, nhà báo, người viết tiểu sử (nổi tiếng với tiểu sử nhà viết kịch Jean Genet), nhà viết kịch, nhà hoạt động, giáo viên và người viết hồi ký. Cuốn “A Boy’s Own Story” của ông đã trở thành sách bán chạy và là một tác phẩm kinh điển về tuổi mới lớn, cho thấy sức hút thương mại của văn học đồng tính. Ông cũng từng là giáo sư môn viết sáng tạo tại Đại học Princeton.
Đầu năm 1982, khi đại dịch AIDS bắt đầu được công chúng biết đến, White là một trong những người đồng sáng lập Gay Men’s Health Crisis (GMHC), tổ chức vận động phòng ngừa và giáo dục về AIDS. Bản thân ông được chẩn đoán dương tính với HIV vào năm 1985. Ông đã sống sót qua đại dịch nhưng phải chứng kiến rất nhiều bạn bè, người thân yêu ra đi trong đau đớn. Trong số bảy người đồng tính nam thành lập nhóm viết có ảnh hưởng Violet Quill, bốn người đã qua đời do biến chứng AIDS. Như ông viết trong cuốn tiểu thuyết “The Farewell Symphony”, câu chuyện trải dài theo một cung bậc đầy kịch tính: “Bị đàn áp vào thập niên 50, được giải phóng vào thập niên 60, thăng hoa vào thập niên 70 và bị xóa sổ vào thập niên 80”.
Tuy nhiên, từ những năm 1990 trở đi, ông đã sống để chứng kiến người đồng tính được công nhận quyền kết hôn, phục vụ trong quân đội, thấy các tác phẩm về đề tài đồng tính được giảng dạy trong trường học và các nhà văn đồng tính được xuất bản rộng rãi đến mức họ không còn nhất thiết phải viết riêng về đời sống đồng tính.
Năm 2019, Edmund White được trao huy chương Thành tựu trọn đời của National Book Award, một vinh dự từng dành cho các tác giả lớn khác. Ông phát biểu khi nhận giải: “Từ chỗ là một nhà văn bị chỉ trích nặng nề nhất đến chỗ được ca ngợi nồng nhiệt trong vòng nửa thế kỷ là điều đáng kinh ngạc”.
Sinh năm 1940 tại Cincinnati, White chuyển đến vùng Chicago cùng mẹ sau khi cha mẹ ly hôn. Thời niên thiếu, ông đã sớm nhận ra mình bị hấp dẫn bởi các chàng trai, nhưng đã cố gắng thay đổi vì mong muốn được “bình thường”. Dù vậy, ông vẫn bí mật viết một cuốn tiểu thuyết “coming out” khi còn là thiếu niên.
Edmund White chuyển đến New York vào đầu những năm 1960 sau khi tốt nghiệp Đại học Michigan. Ông làm việc cho Time-Life Books và The Saturday Review, gặp gỡ nhiều nhân vật văn hóa nổi tiếng. Ông cũng là người có mặt gần Stonewall vào đêm 28 tháng 6 năm 1969 khi cảnh sát đột kích, dẫn đến “địa ngục bùng nổ” và sau đó ông đã tham gia vào các cuộc biểu tình.
Trước những năm 1970, rất ít tiểu thuyết về các nhân vật đồng tính công khai tồn tại. Nhưng thế giới đang thay đổi, và ngành xuất bản đã bắt kịp, phát hành tiểu thuyết của White, Kramer, Andrew Holleran và nhiều người khác. Tiểu thuyết đầu tay của White, “Forgetting Elena”, ra mắt năm 1973. Ông cũng đồng tác giả cuốn “The Joy of Gay Sex”. Năm 1978, cuốn tiểu thuyết đồng tính công khai đầu tiên của ông, “Nocturnes for the King of Naples”, được phát hành, tiếp theo là tác phẩm phi hư cấu “States of Desire”, nhằm cho thấy “sự đa dạng của trải nghiệm đồng tính và sự phong phú của đời sống đồng tính”.
Với “A Boy’s Own Story” (1982), ông bắt đầu bộ ba tự truyện tiếp nối với “The Beautiful Room is Empty” và “The Farewell Symphony”, được xem là những tác phẩm hư cấu trực diện và rõ ràng về tình dục nhất từng xuất hiện trên kệ sách. Ông từng nói với tờ The Guardian rằng từ khi còn nhỏ, ông đã có ý niệm rằng viết là nói lên sự thật, là điều cần nghiêm túc và hoàn toàn minh bạch.
