Tổng Thống Donald Trump vừa ký một sắc lệnh mới, yêu cầu các cơ quan và phòng thí nghiệm liên bang áp dụng cái mà ông gọi là “tiêu chuẩn vàng cho khoa học” (gold standard science).
Tuy nhiên, hàng ngàn nhà khoa học từ khắp Hoa Kỳ đang kịch liệt phản đối. Họ cho rằng sắc lệnh này, ban hành ngày 23 Tháng Năm, trao quyền quá lớn cho các viên chức chính trị do Tổng Thống bổ nhiệm. Cụ thể, những người này có thể kiểm duyệt, “chỉnh sửa” thông tin khoa học, kiểm soát cách nó được truyền thông ra công chúng, và thậm chí kỷ luật nhân viên nếu họ vi phạm quan điểm của chính quyền về khoa học.
Một lá thư ngỏ, được ký bởi hơn 6,000 nhà khoa học, học giả, bác sĩ và nhà nghiên cứu, đã được gửi đi. Lá thư nhấn mạnh rằng sắc lệnh sẽ phá hủy sự độc lập của khoa học. Các cơ quan liên bang có 30 ngày để tuân thủ.
Kể từ khi trở lại ghế Tổng Thống vào Tháng Một, các động thái của chính quyền Trump bị cho là không thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ, thậm chí thiếu hiểu biết về cách giới khoa học vận hành. Chính quyền đã cắt giảm đáng kể ngân sách nghiên cứu của National Science Foundation (NSF), sa thải các nhà khoa học tại Cơ Quan Bảo Vệ Môi Trường (EPA), Cơ Quan Khí Quyển và Đại Dương Quốc Gia (NOAA), và Cơ Quan Thời Tiết Quốc Gia (NWS). Một báo cáo của chính phủ về sức khỏe trẻ em thậm chí còn trích dẫn các nghiên cứu không hề tồn tại.
Ông Andrew Dessler, một nhà khoa học khí hậu tại Texas A&M University, nhận định: “Sự xói mòn năng lực khoa học Mỹ không phải là lý thuyết, nó đang diễn ra.” Về sắc lệnh mới, ông gọi đó là “một công cụ chung để bác bỏ tất cả các nghiên cứu không tiện lợi.”
Phát ngôn nhân Văn Phòng Khoa Học và Công Nghệ Nhà Trắng biện hộ rằng sắc lệnh nhằm xây dựng lại “cuộc khủng hoảng niềm tin giữa cộng đồng khoa học và công chúng Mỹ.”
Trong nhiệm kỳ đầu của Tổng Thống Trump, chính quyền đã nhiều lần xem nhẹ hoặc phớt lờ các nghiên cứu khoa học, đặc biệt là về biến đổi khí hậu. EPA từng tìm cách hạn chế dữ liệu được sử dụng để xây dựng chính sách môi trường. Sắc lệnh mới này được xem là sự mở rộng quyền kiểm soát đó ra khắp các cơ quan liên bang và phòng thí nghiệm quốc gia.
Lá thư ngỏ của giới khoa học cũng cảnh báo về những bài học lịch sử khi nhà nước thao túng khoa học. “Lịch sử chỉ ra, không thể nhầm lẫn, những nguy hiểm của ‘chân lý khoa học’ do nhà nước áp đặt,” lá thư viết, nhắc đến các chương trình dựa trên ‘khoa học’ ưu sinh dưới chế độ Đức Quốc Xã.
Sắc lệnh sử dụng ngôn ngữ quen thuộc của phong trào “khoa học mở” (open science), ví dụ như yêu cầu nghiên cứu phải có thể tái tạo (reproducible) và được đánh giá độc lập (peer review), không xung đột lợi ích. Tuy nhiên, bức thư phản đối cho rằng đây là cách “chiếm đoạt ngôn ngữ của khoa học mở để thiết lập một hệ thống mà các viên chức chính trị trực tiếp bổ nhiệm có quyền rộng rãi định nghĩa nhiều hoạt động khoa học phổ biến và quan trọng là ‘sai phạm khoa học’.”
“Là nhà khoa học, chúng tôi cam kết một ngành học phân tán và tự kiểm duyệt,” lá thư nêu rõ. “Ngược lại, chính quyền này lại yêu cầu một hệ thống tập trung phục vụ niềm tin chính trị của Tổng Thống và ý thích của những người nắm quyền.”
Một khảo sát năm ngoái của Pew Research Center cho thấy công chúng Mỹ tin tưởng các nhà khoa học hơn chính phủ liên bang rất nhiều.
Sắc lệnh cũng gây tranh cãi khi chỉ trích việc các nghiên cứu biến đổi khí hậu sử dụng kịch bản tăng nhiệt độ cực đoan nhất. Dù sắc lệnh gọi đó là “tình huống xấu nhất dựa trên các giả định rất khó xảy ra,” các nhà khoa học lập luận rằng có lý do chính đáng để đánh giá các kịch bản xấu nhất, ngay cả khi chúng khó xảy ra, nhằm lường trước rủi ro. Họ lo ngại các viên chức sẽ bác bỏ hoàn toàn mọi nghiên cứu có bao gồm các dự báo này.
Sắc lệnh còn phê phán các quy định khuyến khích cơ quan chính phủ tính đến yếu tố đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI) trong các nghiên cứu. Điều này có thể ảnh hưởng đến việc cấp ngân sách cho các đề xuất nghiên cứu liên quan đến DEI.
Trước đó, các tạp chí y khoa cũng từng nhận thư đe dọa từ Bộ Tư Pháp, gợi ý họ công bố các công trình thiên vị mà không đưa ra bằng chứng cụ thể.
Tổ chức Union of Concerned Scientists, một nhóm vận động đã chỉ trích nhiều chính sách của chính quyền Trump, gọi sắc lệnh mới là “sự phá bỏ các chính sách liêm chính khoa học” dưới cái tên gây hiểu lầm “Tiêu chuẩn Vàng Khoa Học.”
Tin tức được đăng tải trên Seattle Times, theo bài gốc từ New York Times.
