JAQUE, Panama — Trên chiếc thuyền chòng chành vượt Thái Bình Dương, bà Mariela Gómez và hai con nhỏ đã phải co ro suốt 17 giờ trên những thùng xăng sóng sánh, không biết điều gì đang chờ đợi họ trong khu rừng rậm phía trước.
Người mẹ Venezuela 36 tuổi này nằm trong số hàng triệu di dân đã vượt qua lục địa trong những năm gần đây với hy vọng đến được Hoa Kỳ. Nhưng khi các con đường nhập cư hợp pháp bị cắt giảm mạnh dưới thời Tổng Thống Donald Trump, bà cùng hàng ngàn người Venezuela khác đang cố gắng tìm đường trở về trong một làn sóng “di dân ngược”, theo tin từ ABC News.
Hơn 14.000 di dân, chủ yếu từ Venezuela, đã trở về Nam Mỹ kể từ khi chính sách kiểm soát nhập cư của Tổng Thống Donald Trump bắt đầu, theo số liệu từ Colombia, Panama và Costa Rica. Sau nhiều lần thất bại trong nỗ lực ở lại Hoa Kỳ và gặp khó khăn ngay cả trong việc mua thực phẩm, bà Gómez không đủ tiền cho tuyến đường Caribbean phổ biến hơn để đến Colombia với chi phí 280 đô la mỗi người. Do đó, ngày càng có nhiều di dân như bà đang lên những chiếc thuyền chở hàng giữa thủ đô Panama và bờ biển Thái Bình Dương rậm rạp của Colombia. Tuyến đường mới này chỉ tốn một nửa chi phí nhưng lại nguy hiểm gấp đôi.
Bà nói: “Chúng tôi đã mất hết hy vọng. Chúng tôi đang cố gắng quay về, nhưng không có tiền để đi lại.”
Những năm gần đây, di dân chạy trốn khỏi cuộc khủng hoảng ở Venezuela từng vượt qua khu rừng rậm nguy hiểm Darien Gap giữa Colombia và Panama, rồi chờ đợi hàng tháng ở Mexico để có cuộc hẹn xin tị nạn tại Hoa Kỳ. Nhưng khi Tổng Thống Donald Trump nhậm chức, nhiều người trong số họ đã bị mắc kẹt ở Mexico. Không còn lựa chọn nào khác, họ đành quay trở lại, đi xuống Trung Mỹ bằng xe buýt.
Giờ đây, họ di chuyển trên những chiếc thuyền chở hàng chậm chạp, chất đầy hàng hóa dọc theo bờ biển Thái Bình Dương khác của Panama trong nhiều ngày, trước khi lên những chiếc thuyền máy bấp bênh chạy dọc bờ biển. Những chiếc thuyền này thường chở từ 15 đến 30 người. Hàng trăm người đã đi theo tuyến đường này cho đến nay, theo một báo cáo của Liên Hiệp Quốc công bố đầu tháng này. Hồi tháng Sáu, một trong những chiếc thuyền này chở 38 người đã gặp nạn trên biển, khiến một phụ nữ mang thai, trẻ em và một người khuyết tật bị thương, người này đã mất chiếc xe lăn của mình.
Những di dân này đổ bộ vào các vùng rừng rậm của Colombia, một khu vực tràn lan các nhóm vũ trang lợi dụng di dân, nơi không có trại tạm trú và ít được tiếp cận dịch vụ y tế, theo báo cáo của Liên Hiệp Quốc. Ông Scott Campbell, một viên chức nhân quyền của Liên Hiệp Quốc tại Colombia, cho biết: “Chúng tôi kêu gọi các nhà chức trách quan tâm đến những người di dân ngược này để ngăn họ rơi vào mạng lưới tội phạm và buôn người của các nhóm vũ trang bất hợp pháp, và biến họ thành nạn nhân của bạo lực lớn hơn nữa.”
Di dân đến nơi với các trường hợp nghiêm trọng như mất nước, bỏng, suy dinh dưỡng và các vấn đề sức khỏe tâm thần. Những người không có tiền có thể “bị mắc kẹt trong điều kiện vô nhân đạo,” báo cáo cho biết.
Đó là trường hợp của ông Jesús Aguilar, một di dân Venezuela bị mắc kẹt ở một thị trấn nông thôn Panama thuộc Darien Gap trong hai tháng. Ông đã cố gắng chắt chiu tiền để trả cho chuyến đi thuyền đến Colombia sau khi một người dân địa phương đề nghị ông làm việc dọn dẹp trang trại của họ. Những người khác, như gia đình bà Gómez, đã dành hàng tháng ở Thành phố Panama để tiết kiệm tiền quay trở lại Venezuela, nhưng khi thiếu tiền, họ quyết định đi theo tuyến đường rẻ hơn dọc Thái Bình Dương.
Ngồi trên những thùng xăng, bà Gómez ôm đứa con trai 5 tuổi được quấn trong chăn. Gia đình bà đã trốn khỏi quốc gia Nam Mỹ này vào năm 2017 trước tình hình kinh tế suy thoái và sự đàn áp gia tăng của chính phủ.
Trong nhiều năm, bà đã sống ở Colombia và Peru, giống như hàng triệu người Venezuela khác đã chạy trốn khỏi đất nước trong những năm gần đây. Không thể kiếm sống ở những quốc gia đang gặp khó khăn trong việc quản lý số lượng người dễ bị tổn thương, bà Gómez bắt đầu tìm đến Hoa Kỳ với hy vọng xây dựng một cuộc sống mới.
Sau khi vượt qua Darien Gap và sau đó là biên giới Hoa Kỳ-Mexico đến Texas vào tháng Mười, gia đình bà nhanh chóng bị Tuần Tra Biên Giới Hoa Kỳ bắt giữ và giao cho nhà chức trách Mexico, những người đã đưa họ đến miền nam Mexico. Ngay sau đó, bà quyết định con đường duy nhất phía trước là trở về nhà. Không có việc làm và bị các băng đảng lợi dụng như bà, việc ở lại miền nam Mexico không phải là một lựa chọn. Ít nhất ở Venezuela, bà vẫn có nhà và gia đình, bà nói.
Bà Gómez nói: “Tiếp tục đi là tự mình và con mình gặp nguy hiểm. Chúng tôi chỉ hy vọng Chúa bảo vệ chúng tôi.”
Giờ đây, khi trở về nhà, bà không chắc mình sẽ tìm thấy gì ở Venezuela, nơi đang phải đối mặt với một cuộc đàn áp liên tục đối với những người bất đồng chính kiến của chính phủ sau cuộc bầu cử gây tranh cãi năm ngoái. Bà nói rằng nếu chính phủ của Tổng Thống Nicolás Maduro vẫn nắm quyền, việc ở lại đất nước dường như không phải là một lựa chọn. Bà trầm ngâm: “Tôi sẽ phải rời khỏi đất nước một lần nữa, có thể đến Chile. Tôi sẽ phải thử vận may ở một quốc gia khác. Lại một lần nữa.”
“Nhưng hiện tại, chúng tôi chỉ cần tập trung vào việc đến Colombia,” bà nói thêm.
