Wikipedia Đối Mặt Với Chỉ Trích Về Sự Thiên Vị và Thiếu Minh Bạch Từ Người Đồng Sáng Lập
Larry Sanger, một trong những người đồng sáng lập Wikipedia, gần đây đã công bố “Chín Luận Đề” (Nine Theses), một loạt bài tiểu luận chỉ ra các vấn đề nghiêm trọng trong cách hoạt động của bách khoa toàn thư trực tuyến lớn nhất thế giới. Theo ông Sanger, Wikipedia đã trở thành một “cơ sở hạ tầng thiết yếu” của kiến thức trực tuyến, cung cấp thông tin cho hầu hết các nền tảng kỹ thuật số lớn khác, từ Google đến ChatGPT, thậm chí cả Alexa và Siri. Do đó, những sai lệch nội dung trên Wikipedia có thể gây ảnh hưởng sâu rộng đến thông tin mà công chúng tiếp cận.
Một trong những điểm chính mà ông Sanger phê phán là hệ thống “đồng thuận” (consensus) của Wikipedia. Ông cho rằng khái niệm này trên thực tế không đại diện cho một sự đồng thuận chung mà chỉ là ý kiến của những người có quyền lực hoặc những nhóm biên tập viên có cùng một tư tưởng. Điều này dẫn đến việc các bài viết về các chủ đề gây tranh cãi về xã hội, văn hóa hoặc chính trị thường chỉ thể hiện một chiều, bỏ qua các quan điểm trái ngược, đặc biệt là những quan điểm bảo thủ.
Sanger cũng nhấn mạnh rằng Wikipedia hiện đang bị chi phối bởi một “quan điểm được ưu ái” mà ông gọi tắt là “GASP” (Globalist, Academic, Secular, and Progressive – Toàn cầu, Học thuật, Thế tục và Cấp tiến). Quan điểm này, do các biên tập viên không khoan nhượng định hình, đã bỏ qua hoặc thậm chí phỉ báng các góc nhìn bảo thủ. Ông cho biết, rất khó để tìm thấy những phân tích chi tiết và công bằng về lập trường của các nhân vật hoặc quan điểm bảo thủ trên Wikipedia.
Vấn đề nữa được Sanger nêu ra là “danh sách đen nguồn tin” (source blacklists). Hầu hết người dùng không biết rằng Wikipedia có một danh sách các “nguồn đáng tin cậy” riêng biệt, mà phần lớn là các cơ quan truyền thông chính thống. Điều này khiến một số nguồn tin bị cấm hoàn toàn, trong khi các hãng truyền thông thuộc sở hữu nhà nước nước ngoài như China Daily hoặc Al Jazeera (do chính phủ Qatar kiểm soát) lại được xếp vào nhóm “đôi khi đáng tin cậy” hoặc “thường đáng tin cậy”. Sanger lập luận rằng điều này cho thấy Wikipedia đã từ bỏ sự trung lập và có một quan điểm chính trị rõ ràng.
Đáng lo ngại hơn, Larry Sanger tiết lộ rằng quyền kiểm soát Wikipedia nằm trong tay một nhóm nhỏ các biên tập viên ưu tú, mà ông gọi là “Power 62”. Đây là 62 tài khoản quyền lực nhất, bao gồm Ủy ban Trọng tài (Arbitration Committee), các Quan chức Cao cấp (Bureaucrats) và Kiểm tra viên Người dùng (CheckUsers) có thể kiểm tra địa chỉ IP của người dùng. Trong số này, 85% tài khoản hoạt động ẩn danh. Ông Sanger đặt câu hỏi về tính hợp lý và minh bạch của việc một nền tảng kiến thức toàn cầu lại do những cá nhân ẩn danh điều hành.
Trong bối cảnh này, và với việc Quốc Hội Hoa Kỳ cũng bắt đầu điều tra, Sanger bày tỏ hy vọng rằng Wikimedia Foundation, tổ chức phi lợi nhuận điều hành Wikipedia, sẽ can thiệp để giải quyết những vấn đề này. Theo Fox News, tổ chức Wikimedia Foundation chưa đưa ra bình luận về những chỉ trích này.
