Hoa Kỳ đang tìm cách hóa giải sự độc quyền của Trung Quốc đối với các nguyên tố đất hiếm, một vấn đề mà Bắc Kinh đã khai thác để vũ khí hóa khoa học và gây thiệt hại cho ngành sản xuất Mỹ. Theo tin từ Fox News, Trung Quốc đã áp đặt các hạn chế xuất khẩu đối với bảy nguyên tố đất hiếm vào tháng Tư, khiến nhiều nhà máy sản xuất Hoa Kỳ, điển hình là Ford, phải tạm ngừng hoạt động.
Tình trạng này là kết quả của hàng thập niên chiến lược mà Trung Quốc đã theo đuổi, nhằm kiểm soát thị trường vật liệu thiết yếu cho nền văn minh hiện đại. Với khả năng xử lý 90% đất hiếm toàn cầu, Bắc Kinh nắm quyền định giá và quyết định nguồn cung, biến bảng tuần hoàn hóa học thành một vũ khí kinh tế lợi hại.
Tuy nhiên, các nhà khoa học Mỹ đã tìm ra cách vô hiệu hóa vũ khí này. Các nhà nghiên cứu tại Đại học Minnesota, dưới sự dẫn dắt của Giáo sư Jian-Ping Wang, đã dành gần một thập niên để hoàn thiện kỹ thuật tổng hợp nam châm sắt-nitrơ từ các nguyên tố phong phú nhất trên Trái đất: sắt và nitơ trong không khí. Phát minh này không chỉ sánh ngang mà còn vượt trội hơn các vật liệu đất hiếm do Trung Quốc sản xuất.
Điểm đáng chú ý là nam châm sắt-nitrơ giữ được từ tính đầy đủ ở ngưỡng nhiệt độ 200 độ C, vượt xa hầu hết các hợp chất nam châm khác. Quan trọng hơn, nguyên liệu thô đến từ các nguồn mà không quốc gia nào có thể độc quyền: quặng sắt ở Minnesota và nitơ trong khí quyển. Sự đổi mới của Mỹ này, được thúc đẩy bởi sự tò mò khoa học thay vì chính sách công nghiệp nhà nước, giúp giảm bớt các lỗ hổng về an ninh quốc gia và kinh tế, đồng thời tăng cường năng lực sản xuất nội địa.
Thách thức hiện nay là thương mại hóa bước đột phá này. Trung Quốc đã đầu tư hàng trăm tỷ đô la trong ba thập niên để đạt được quyền kiểm soát thị trường đất hiếm. Hoa Kỳ cần hành động cấp liên bang tương tự để triển khai công nghệ sắt-nitrơ trước khi Trung Quốc nhận ra mối đe dọa và tràn ngập thị trường bằng đất hiếm giá rẻ để bóp chết sự đổi mới của Mỹ. Câu hỏi đặt ra là liệu các nhà hoạch định chính sách có đủ kiên nhẫn chiến lược như Trung Quốc để triển khai công nghệ này hay không.
