Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ vừa đưa ra một phán quyết gây chấn động, hạn chế quyền lực của tòa án liên bang trong việc ngăn chặn các hành động bị cho là vi hiến của Tổng Thống Donald Trump và chính phủ liên bang. Theo phán quyết 6-3, các tòa án liên bang không còn quyền ban hành các lệnh cấm trên toàn quốc để ngăn chặn các chính sách mà họ cho là vi phạm hiến pháp.
Vụ kiện Trump v. CASA liên quan đến sắc lệnh hành pháp của Tổng Thống Trump về việc chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh. Tối Cao Pháp Viện cho rằng, tòa án liên bang chỉ có thể đưa ra phán quyết cho các nguyên đơn trong vụ kiện, một giới hạn được cho là chưa từng có tiền lệ.
Thẩm phán Amy Coney Barrett, người viết ý kiến cho đa số, cho rằng các lệnh cấm trên toàn quốc “có khả năng vượt quá thẩm quyền mà Quốc Hội đã trao cho các tòa án liên bang”. Thẩm phán Clarence Thomas thì nói rằng phán quyết này sẽ chấm dứt “thông lệ ngày càng phổ biến” của các tòa án liên bang trong việc ban hành các lệnh cấm phổ quát.
Phán quyết này có nghĩa là để thách thức tính hợp hiến của một hành động tổng thống hoặc luật liên bang, một vụ kiện riêng biệt sẽ cần phải được đưa ra ở tất cả 94 khu vực liên bang. Điều này dẫn đến khả năng luật pháp sẽ khác nhau tùy thuộc vào nơi một người sống, và thậm chí có thể có hai người sinh ra trong những hoàn cảnh giống hệt nhau ở các khu vực liên bang khác nhau, nhưng một người sẽ là công dân, trong khi người kia thì không.
Tối Cao Pháp Viện bỏ ngỏ khả năng sử dụng các vụ kiện tập thể như một cách để giải quyết vấn đề này. Tuy nhiên, các yêu cầu đối với kiện tụng tập thể thường rất nặng nề, và Tối Cao Pháp Viện đã liên tục làm cho việc đưa ra các vụ kiện như vậy trở nên khó khăn hơn nhiều.
Thẩm phán Sonia Sotomayor trong một bài phản biện mạnh mẽ đã bày tỏ ý nghĩa của phán quyết này. Bà viết: “Không có quyền nào an toàn trong chế độ pháp lý mới mà Tòa án tạo ra. Hôm nay, mối đe dọa là đối với quyền công dân theo nơi sinh. Ngày mai, một chính quyền khác có thể cố gắng tịch thu súng từ những công dân tuân thủ luật pháp hoặc ngăn cản những người thuộc một số tín ngưỡng nhất định tụ tập để thờ phượng. Đa số cho rằng, nếu không có kiện tụng tập thể phức tạp, tòa án không thể ngăn chặn hoàn toàn ngay cả những chính sách trái pháp luật rõ ràng như vậy, trừ khi làm như vậy là cần thiết để mang lại cho các bên chính thức sự cứu trợ hoàn toàn. Quyết định đó chỉ làm cho các bảo đảm hiến pháp có ý nghĩa trên danh nghĩa đối với bất kỳ cá nhân nào không phải là một bên trong vụ kiện. Bởi vì tôi sẽ không đồng lõa trong một cuộc tấn công nghiêm trọng như vậy vào hệ thống pháp luật của chúng ta, tôi phản đối.”
Theo phân tích từ Erwin Chemerinsky, trưởng khoa Trường Luật UC Berkeley, phán quyết này làm suy yếu nghiêm trọng quyền lực của các tòa án liên bang, đặc biệt vào thời điểm mà cơ quan tư pháp liên bang có thể là tuyến phòng thủ cuối cùng để bảo vệ Hiến Pháp và nền dân chủ. Thẩm phán Ketanji Brown Jackson cũng cảnh báo rằng phán quyết này là một mối đe dọa hiện hữu đối với pháp quyền, vì nó cho phép hành pháp vi phạm Hiến Pháp đối với bất kỳ ai chưa kiện.
Bài viết được đăng trên tờ Seattle Times.
