Chính quyền thành phố San Jose đang giám sát mọi người lái xe qua thành phố, thu thập một lượng lớn dữ liệu tiết lộ mà cảnh sát tìm kiếm hàng nghìn lần mỗi tháng mà không cần lệnh khám xét. Đây là một quyền lực không được kiểm soát của cảnh sát, một cách để lách luật giám sát tư pháp và xâm phạm quyền riêng tư trắng trợn, cũng như vi phạm Hiến pháp California.
Vì những lý do này, Liên đoàn Điện tử Tự do (Electronic Frontier Foundation – EFF), cùng với chi nhánh ACLU của Bắc California, đã đệ đơn kiện thành phố, cảnh sát trưởng và thị trưởng. Các cuộc khám xét không cần lệnh như vậy vi phạm quyền không bị chính phủ khám xét tùy tiện theo Điều I, Khoản 13 của Hiến pháp California và quyền riêng tư theo Điều I, Khoản 1.
Gần 500 camera tự động nhận dạng biển số (ALPR) được lắp đặt khắp các con đường của San Jose, âm thầm ghi lại và lưu trữ hình ảnh của mọi người lái xe đi qua. Mạng lưới giám sát này thu thập dữ liệu về hàng triệu chuyến đi mỗi tháng, bất kể mục đích của người lái xe là gì: đi làm, đưa con đi học, khám chữa bệnh, đi lễ chùa hay tham gia biểu tình. San Jose lưu trữ dữ liệu này trong một cơ sở dữ liệu trung tâm khổng lồ và giữ lại trong vòng một năm, lâu hơn đáng kể so với nhiều thành phố khác.
ALPR không chỉ ghi lại số biển số. Các camera tốc độ cao, điều khiển bằng máy tính của San Jose còn tự động ghi lại vị trí chính xác, thời gian, ảnh chụp toàn bộ xe và thậm chí cả các chi tiết cụ thể như nhãn dán trên cản xe. Hệ thống ALPR của nhà cung cấp Flock Safety còn có các tính năng AI có thể dự đoán các hành vi “đáng ngờ” và cho biết khi nào các phương tiện thường xuyên di chuyển đến cùng một địa điểm. Dữ liệu này cho phép cảnh sát San Jose tái tạo lại lịch trình di chuyển của người dân trong thành phố trong nhiều tuần, nhiều tháng hoặc thậm chí cả năm.
Dữ liệu từ các camera này chảy vào một cơ sở dữ liệu đám mây trung tâm, có thể tìm kiếm, do công ty Flock Safety vận hành. Công ty này từng dính vào các vụ bê bối khi sản phẩm ALPR của họ bị sử dụng để hỗ trợ thực thi luật nhập cư, theo dõi người tìm kiếm dịch vụ phá thai và giám sát người biểu tình. Cơ sở dữ liệu của Flock cho phép các cơ quan truy cập vào một mạng lưới chia sẻ lớn hơn, và cảnh sát San Jose đã cấp quyền truy cập vào cơ sở dữ liệu ALPR của họ cho hàng trăm cơ quan thực thi pháp luật bên ngoài. Các cơ quan này cũng có thể tìm kiếm dữ liệu ALPR của San Jose mà không cần lệnh khám xét.
Những người ủng hộ ALPR cho rằng việc giám sát này là cần thiết để giải quyết tội phạm. Tuy nhiên, các con số cho thấy điều ngược lại. Camera của San Jose đã quét hơn 361 triệu lượt xe trong năm 2024. Nhưng chỉ 0,2% trong số đó trùng khớp với danh sách xe bị đánh cắp hoặc nghi phạm bị truy nã. Điều này có nghĩa là phần lớn mọi người trong cơ sở dữ liệu khổng lồ của San Jose đều không hề bị nghi ngờ vào thời điểm dữ liệu của họ được thu thập.
Theo biên bản kiểm toán được công bố theo yêu cầu công khai, giữa tháng 6 năm 2024 và tháng 6 năm 2025, cảnh sát San Jose đã ghi nhận hơn 261.000 lượt tìm kiếm trong cơ sở dữ liệu ALPR của họ, trung bình gần 700 lượt mỗi ngày. Nếu tính cả các lượt tìm kiếm của các cơ quan thực thi pháp luật bên ngoài, tổng số lượt tìm kiếm lên tới gần 4 triệu, tất cả đều không yêu cầu lệnh khám xét.
Nhiều người có thể tự hỏi: “Nếu tôi không làm gì sai, tại sao tôi phải quan tâm?” Tuy nhiên, lịch trình di chuyển của bạn tiết lộ những chi tiết riêng tư về cuộc sống của bạn, và bạn không nên bị buộc phải từ bỏ quyền riêng tư này, đặc biệt là khi thiếu các biện pháp bảo vệ pháp lý đầy đủ. Cảnh sát ở các thành phố khác đã lạm dụng dữ liệu ALPR để theo dõi và quấy rối bạn tình cũ hoặc những người quen khác. Và hãy tưởng tượng điều gì sẽ xảy ra khi cục diện chính trị thay đổi: Cảnh sát trên toàn quốc đã sử dụng ALPR để giám sát những người thực hiện quyền biểu tình hợp hiến và theo dõi những người tìm kiếm dịch vụ phá thai.
Có một bước đi đơn giản để bảo vệ tốt hơn quyền riêng tư được Hiến pháp bảo đảm: Yêu cầu cảnh sát phải có lệnh khám xét trước khi tìm kiếm cơ sở dữ liệu ALPR. Các cảnh báo theo thời gian thực về xe bị đánh cắp hoặc nghi phạm bị truy nã vẫn có thể tiếp tục hoạt động. Biện pháp bảo vệ đơn giản này sẽ đảm bảo cảnh sát chứng minh được căn cứ hợp lý và nhận được sự chấp thuận của tòa án trước khi tái tạo lại lịch trình di chuyển của một người theo thời gian.
Đó là lý do tại sao EFF đang kiện thay mặt cho Mạng lưới Dịch vụ, Quyền Di trú và Giáo dục (SIREN) và Hội đồng Quan hệ Hồi giáo Hoa Kỳ tại California (CAIR). Người dân San Jose không nên hy sinh quyền riêng tư của mình chỉ để lái xe quanh thành phố. Chúng ta phải đảm bảo rằng các quyền riêng tư được Hiến pháp California bảo đảm vẫn có ý nghĩa trong thời đại kỹ thuật số. Bài viết này được dựa trên thông tin từ Electronic Frontier Foundation.
