Tình trạng lo ngại về việc mất việc đang gia tăng nhanh chóng trong giới người lao động tại Hoa Kỳ, khi các công ty đồng loạt cắt giảm nhân sự và ngân sách.
Trong bối cảnh kinh tế được dự báo còn nhiều thách thức, người lao động ở mọi ngành nghề đều đang chuẩn bị cho thị trường việc làm khó khăn. Theo một khảo sát của Indeed, gần một nửa (46%) nhân viên tại Mỹ bày tỏ lo ngại về khả năng bị sa thải trong năm tới.
Những đợt cắt giảm nhân sự hàng loạt đã và đang diễn ra, không chỉ trong ngành công nghệ mà còn ở lĩnh vực giải trí và giáo dục. Số người nộp đơn xin trợ cấp thất nghiệp đang tăng lên, và nhiều người tìm việc phải mất hàng tháng, thậm chí cả năm để tìm được công việc mới.
Các chuyên gia cho rằng việc chuẩn bị sẵn sàng trước khi mất việc có thể mang lại sự an tâm. Chuyên gia sự nghiệp Sam DeMase từ ZipRecruiter nhấn mạnh rằng chủ động hành động giúp bạn tránh được tình trạng bối rối khi khủng hoảng xảy ra. Lisa Countryman-Quiroz, CEO của JVS Bay Area, một tổ chức phi lợi nhuận đào tạo nghề tại California, nhận định rằng chúng ta đang sống trong thời điểm của sự bất ổn nghiêm trọng. Dù tỷ lệ thất nghiệp chính thức vẫn ở mức thấp so với lịch sử, thị trường lao động thực tế lại đang thu hẹp, dẫn đến cạnh tranh cao và thời gian tìm việc kéo dài.
Dấu hiệu cảnh báo bạn có thể bị sa thải:
- Vị trí của bạn có tạo ra doanh thu trực tiếp? Các bộ phận không trực tiếp kiếm tiền (như HR, IT, pháp lý) có thể dễ bị cắt giảm hơn.
- Có sự tái cấu trúc tổ chức? Thay đổi lãnh đạo, sáp nhập, tinh gọn bộ máy thường là dấu hiệu cắt giảm chi phí.
- Quản lý đột nhiên ít giao tiếp? Đây có thể là dấu hiệu họ đang cố gắng hạn chế tiếp xúc trước khi có thông báo lớn.
- Dự án bị hủy hoặc ngân sách bị đóng băng? Nếu chi phí, việc tuyển dụng hay thăng chức bị tạm dừng, đó là tín hiệu công ty đang tập trung cắt giảm tài chính.
Nhìn rộng ra thị trường, hãy chú ý nếu các công ty đối thủ trong ngành của bạn có đợt sa thải hoặc số lượng tin tuyển dụng giảm đi.
Làm thế nào để chuẩn bị tâm lý và tài chính:
Mất việc không chỉ ảnh hưởng tài chính mà còn làm suy giảm sự tự tin. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng đó là quyết định kinh doanh, không phản ánh giá trị bản thân bạn. Chuẩn bị là chìa khóa.
1. Thu thập giấy tờ trước: Ngày càng nhiều công ty sa thải mà không báo trước. Hãy lưu trữ thông tin cá nhân, bằng chứng việc làm, phiếu lương ra khỏi máy tính công ty. Tuyệt đối không lấy thông tin mật của công ty, nhưng bạn có thể sao lưu đánh giá hiệu suất công việc của mình.
2. Cập nhật hồ sơ và kết nối mạng lưới: Khi còn đi làm, hãy dành thời gian cập nhật resume và LinkedIn. Liệt kê thành tích, dự án nổi bật, phản hồi tích cực. Hãy kết nối lại với đồng nghiệp cũ, khách hàng để duy trì mối quan hệ.
3. Xem lại thỏa thuận thôi việc (Severance Agreement): Nếu bị sa thải, bạn có thể được đề nghị khoản tiền thôi việc. Số tiền này thay đổi tùy công ty, thường là 1-2 tuần lương cho mỗi năm làm việc và bị tính thuế. Công ty không bắt buộc phải trả tiền thôi việc. Nếu chấp nhận, bạn có thể phải ký thỏa thuận không kiện công ty cũ. Nếu trên 40 tuổi, bạn có ít nhất 21 ngày để quyết định.
4. Đảm bảo bảo hiểm sức khỏe: Một số công ty cho phép bạn giữ bảo hiểm một thời gian. Nếu không, hãy tìm hiểu về COBRA (thường cho phép giữ bảo hiểm 18-36 tháng, nhưng bạn phải trả toàn bộ phí cộng thêm phụ phí) hoặc tìm mua trên Health Insurance Marketplace (bạn có thể đủ điều kiện đăng ký đặc biệt nếu mất bảo hiểm của công ty trong 60 ngày).
5. Kiểm tra các phúc lợi khác: Tìm hiểu về việc thanh toán ngày nghỉ phép còn tồn đọng, kế hoạch hưu trí (như 401k – xem có thể giữ nguyên hoặc chuyển đi), thiết bị công ty (có thể được giữ hoặc mua lại), và các hỗ trợ tìm việc khác (tư vấn nghề nghiệp, hỗ trợ làm resume).
6. Hiểu về trợ cấp thất nghiệp: Nếu mất việc không do lỗi của bản thân, bạn thường đủ điều kiện nhận trợ cấp thất nghiệp (luật tùy bang). Liên hệ văn phòng thất nghiệp tiểu bang ngay khi biết tin. Thời gian chờ đợi thường là 2-3 tuần. Tuy nhiên, đừng phụ thuộc hoàn toàn vì trợ cấp thường chỉ kéo dài tối đa 26 tuần và số tiền hàng tuần có giới hạn.
7. Xây dựng quỹ khẩn cấp: Nếu có thể tiết kiệm, hãy ưu tiên xây dựng quỹ khẩn cấp. Mục tiêu lý tưởng là đủ chi tiêu cho 6 tháng, nhưng bất kỳ khoản tiền nào cũng hữu ích và mang lại sự an tâm. Gửi vào tài khoản tiết kiệm năng suất cao (high-yield savings account) để vừa kiếm lời vừa dễ dàng rút tiền.
8. Giữ gìn tài khoản hưu trí: Đừng vội rút tiền từ 401k hay tài khoản hưu trí khác khi lo sợ bị sa thải. Bạn có thể bị phạt 10% nếu rút sớm, cộng với thuế thu nhập. Tuy nhiên, nếu đang đóng góp thêm vào tài khoản hưu trí, có thể cân nhắc chuyển hướng khoản tiền đó sang quỹ khẩn cấp để có tiền mặt khi cần.
9. Kiểm soát chi tiêu và nợ nần: Lập ngân sách chỉ bao gồm các khoản thiết yếu. Nếu tiền tiết kiệm còn ít, hãy bắt đầu cắt giảm chi tiêu không cần thiết ngay từ bây giờ (đăng ký dịch vụ không dùng đến, ăn ngoài, du lịch…). Sử dụng ứng dụng quản lý ngân sách có thể giúp ích. Nếu có nợ, cố gắng trả bớt để tránh gánh nặng lãi suất khi không có thu nhập.
10. Tìm thêm việc và học hỏi: Nếu lo ngại về tương lai công việc, hãy tìm kiếm nguồn thu nhập thay thế như làm thêm (side hustle), làm tự do (freelance). Có thêm nguồn thu nhập giúp bạn tiết kiệm và trả nợ nhanh hơn. Đây cũng là lúc để nâng cao kỹ năng, đặc biệt là kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm và kỹ năng công nghệ (nhất là AI). Các tổ chức phi lợi nhuận và trung tâm phát triển lực lượng lao động tại địa phương thường có các nguồn lực miễn phí để giúp bạn trau dồi kiến thức.
Theo ghi nhận của CNET, chuẩn bị sẵn sàng sẽ giúp bạn đối mặt với bất ổn trong thị trường lao động hiện tại một cách chủ động và bớt lo lắng hơn.
