Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump và các đối tác từ các quốc gia thành viên NATO đang có mặt tại The Hague, Hà Lan, tham dự một hội nghị thượng đỉnh quan trọng vào thứ Ba. Hội nghị này có thể sẽ là cột mốc lịch sử với cam kết chi tiêu quốc phòng mới, hoặc bị phủ bóng bởi những bất đồng sâu sắc giữa 32 thành viên.
Chỉ một tuần trước, mọi việc dường như khá suôn sẻ. Tổng Thư ký NATO Mark Rutte bày tỏ lạc quan rằng các thành viên châu Âu và Canada lần đầu tiên sẽ cam kết đầu tư cho quốc phòng ít nhất bằng phần trăm tăng trưởng kinh tế của họ, tương đương với những gì Hoa Kỳ đang làm. Tổng Thống Trump cũng nhấn mạnh con số này, đề cập đến mục tiêu 5% GDP.
Tuy nhiên, Tây Ban Nha đã lên tiếng bác bỏ mục tiêu 5% GDP cho quốc phòng, gọi đó là “không hợp lý”. NATO hoạt động theo nguyên tắc đồng thuận, yêu cầu sự nhất trí của tất cả các thành viên.
Một ngày sau, Tổng Thống Trump tuyên bố Hoa Kỳ không nhất thiết phải tuân thủ mục tiêu 5% đó, nhưng các nước khác thì nên. Ông chỉ trích chính phủ Thủ tướng Pedro Sánchez của Tây Ban Nha là “quốc gia đóng góp rất ít” cho NATO. Ông cũng gọi Canada là “quốc gia đóng góp thấp”. Theo số liệu của NATO, Tây Ban Nha là nước chi tiêu thấp nhất trong khối năm ngoái, dưới 2% GDP, trong khi Canada chi 1.45%.
Căng thẳng còn gia tăng sau khi Tổng Thống Trump ra lệnh không kích các cơ sở hạt nhân ở Iran. Quyết định này gợi nhớ lại cuộc chiến Iraq năm 2003 do Mỹ dẫn đầu, vốn gây chia rẽ sâu sắc trong NATO khi Pháp và Đức phản đối, còn Anh và Tây Ban Nha tham gia liên minh.
Các đồng minh châu Âu và Canada cũng muốn vấn đề Ukraine được đặt lên hàng đầu trong chương trình nghị sự, nhưng lo ngại Tổng Thống Trump có thể không muốn Tổng thống Volodymyr Zelenskyy thu hút quá nhiều sự chú ý.
Hội nghị kéo dài hai ngày, chỉ gồm một bữa tối không chính thức vào thứ Ba và một phiên làm việc vào sáng thứ Tư. Một tuyên bố chung rất ngắn gọn đã được soạn thảo để tránh gây tranh cãi về chi tiết và ngôn từ, phản ánh mong muốn giữ cho hội nghị diễn ra suôn sẻ.
NATO, được thành lập năm 1949 với 12 quốc gia, có nhiệm vụ chính là đối phó với mối đe dọa từ Liên Xô thời Chiến tranh Lạnh. Điều 5 của hiệp ước, cam kết phòng thủ tập thể, là nền tảng uy tín của khối. Tổng Thống Trump đã có lúc gây hoài nghi về cam kết của mình đối với Điều 5, dù ông cũng khẳng định Mỹ sẽ vẫn là thành viên.
Hoa Kỳ là thành viên quyền lực nhất của NATO, với chi tiêu quốc phòng và sức mạnh quân sự vượt trội. Washington truyền thống là đầu tàu định hướng chương trình nghị sự, nhưng vai trò này đã thay đổi dưới thời Tổng Thống Trump. Mặc dù NATO do một quan chức dân sự đứng đầu (hiện là ông Rutte), trụ sở quân sự của khối tại Mons, Bỉ, luôn do một sĩ quan cao cấp của Hoa Kỳ chỉ huy.
Đối với Ukraine, vai trò của nước này tại hội nghị vẫn chưa rõ ràng. Tổng thống Zelenskyy được mời nhưng có thể chỉ tham dự bữa tối. Dù NATO không trực tiếp viện trợ vũ khí sát thương, các thành viên cá nhân đã viện trợ đáng kể (châu Âu cung cấp 60% hỗ trợ quân sự cho Ukraine năm 2024). NATO phối hợp các chuyến hàng vũ khí này thông qua một trung tâm ở biên giới Ba Lan và hỗ trợ huấn luyện binh sĩ Ukraine.
Kế hoạch quân sự mới của NATO đề ra khả năng triển khai 300,000 quân trong vòng 30 ngày để đối phó với bất kỳ cuộc tấn công nào. Tuy nhiên, các chuyên gia nghi ngờ khả năng các thành viên có thể huy động đủ số quân này. Hơn nữa, lập trường của Tổng Thống Trump, bao gồm cả việc đe dọa áp thuế với đồng minh, được cho là làm suy yếu khả năng răn đe của khối.
Sau nhiều năm cắt giảm, các thành viên NATO đã cam kết tăng ngân sách quốc phòng từ năm 2014 sau sự kiện Nga sáp nhập Crimea. Sau cuộc tấn công toàn diện của Nga vào Ukraine năm 2022, mục tiêu tối thiểu 2% GDP được đồng thuận. Năm ngoái, 22 nước dự kiến đạt mục tiêu này, tăng đáng kể so với chỉ ba nước một thập kỷ trước. Tại The Hague, dự kiến mục tiêu mới là 3.5% cộng thêm 1.5% cho cơ sở hạ tầng và sự sẵn sàng. Tuy nhiên, việc Tây Ban Nha phản đối đang khiến mục tiêu này trở nên bấp bênh, theo tin từ AP.
