Kỷ niệm 36 năm vụ thảm sát đẫm máu kết thúc cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ tại quảng trường Thiên An Môn đã trôi qua ở Trung Quốc một cách lặng lẽ như bao ngày thường. Đây chính là điều mà Đảng Cộng sản cầm quyền mong muốn.
Hôm thứ Tư, an ninh được thắt chặt quanh Quảng trường Thiên An Môn tại Bắc Kinh. Năm 1989, các cuộc biểu tình do sinh viên lãnh đạo đã làm rung chuyển chế độ. Dưới sự lãnh đạo của Đặng Tiểu Bình lúc bấy giờ, quân đội đã được điều động để chấm dứt cuộc biểu tình vào đêm ngày 3-4 tháng 6. Sử dụng đạn thật, binh lính đã tiến vào quảng trường, đụng độ với đám đông trên đường phố tìm cách ngăn cản họ. Hàng trăm, có thể hàng ngàn người đã thiệt mạng, bao gồm cả hàng chục binh sĩ.
Đảng Cộng sản đã tìm cách xóa bỏ cái mà họ gọi là “biến động chính trị” năm 1989 khỏi ký ức tập thể, và phần nào đã thành công. Họ cấm mọi hoạt động tưởng niệm công khai hoặc đề cập đến vụ đàn áp ngày 4 tháng 6, xóa sạch các tham chiếu trên internet.
Những năm gần đây, lệnh cấm này đã lan sang Hong Kong, nơi buổi thắp nến tưởng niệm từng rất lớn hiện không còn được phép tổ chức. Một cựu ủy viên hội đồng quận, Chan Kim-kam, cho biết bị hải quan thẩm vấn tại cửa hàng của bà vào đêm trước ngày 4 tháng 6 sau khi bà quảng cáo bán nến trắng nhỏ trên Instagram với tiêu đề “Tháng Sáu, chúng ta không quên”. Tại công viên Victoria, nơi từng có hàng chục ngàn người thắp nến, nay được thay thế bằng một hội chợ ẩm thực và sản phẩm Trung Quốc. Nhiều người dân Hong Kong cảm thấy họ đã trở thành “những con cừu im lặng” sau các cuộc biểu tình năm 2019.
Chỉ có Đài Loan, hòn đảo tự trị mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền nhưng hoạt động độc lập, là nơi các cuộc tụ họp lớn nhân ngày 4 tháng 6 vẫn có thể diễn ra.
Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức đã tận dụng dịp kỷ niệm này để nhấn mạnh vị thế của Đài Loan trên tuyến đầu bảo vệ dân chủ trước chủ nghĩa độc tài. Ông đối lập nền dân chủ đa đảng của Đài Loan với chế độ độc đảng của Trung Quốc, viết trên Facebook rằng các chính phủ độc tài thường chọn im lặng và quên đi lịch sử, trong khi xã hội dân chủ chọn giữ gìn sự thật.
Các quan chức Trung Quốc cho rằng sự phát triển kinh tế nhanh chóng của đất nước kể từ năm 1989 chứng minh các quyết định được đưa ra vào thời điểm đó là đúng đắn. Tuy nhiên, nhóm Thiên An Môn Mothers, được thành lập bởi thân nhân các nạn nhân, đã đưa ra lời kêu gọi trực tuyến thường niên gửi tới chính phủ, ký bởi 108 thành viên, yêu cầu điều tra độc lập về vụ việc, lập danh sách những người đã chết, bồi thường cho gia đình và truy tố những người chịu trách nhiệm.
Các lãnh sự quán nước ngoài cũng lên tiếng. Đại sứ quán Canada và Đức tại Bắc Kinh chiếu hình ảnh ngọn nến trên màn hình lớn đối diện phố. Lãnh sự quán Mỹ tại Hong Kong đăng tải thông điệp của Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio (tin từ The Associated Press). Ông Rubio nói rằng “Đảng Cộng sản Trung Quốc cố gắng kiểm duyệt sự thật, nhưng thế giới sẽ không bao giờ quên”.
