Một bài xã luận trên tờ Seattle Times mới đây đã nhìn nhận một vấn đề đang gây tranh cãi tại bang Washington: ngày càng khó khăn để người dân có thể tiếp cận các khu vực vui chơi giải trí ngoài trời nổi tiếng, như Vườn Quốc gia Mount Rainier.
Tác giả Kyle McCrohan, đồng sáng lập tổ chức Cascade Backcountry Alliance, chia sẻ ký ức tuổi thơ về việc leo núi Rainier dễ dàng thế nào. Nhưng giờ đây, việc tới thăm ngọn núi biểu tượng này đã khó hơn nhiều. Năm 2023, Mount Rainier áp dụng hệ thống đặt chỗ theo giờ (timed entry). Rồi cây cầu dẫn tới hồ Mowich cũng bị đóng cửa. “Khan hiếm” dường như đang trở thành điều bình thường.
Thật dễ dàng để đổ lỗi cho người dân là nguyên nhân. Dân số Washington tăng 15% từ 2010 đến 2022, và hoạt động giải trí ngoài trời còn tăng nhanh hơn nữa. Nhiều người than phiền “ngoài trời đông đúc hơn bao giờ hết”.
Tuy nhiên, bài viết lập luận rằng điều này chỉ đúng ở một vài điểm nóng. Trên thực tế, trong những thập kỷ qua, quyền tiếp cận các khu vực rộng lớn ở dãy Cascades và Olympics đã giảm sút. Việc cắt giảm ngân sách các cơ quan liên bang càng làm vấn đề trầm trọng hơn. Nhiều vùng núi rộng lớn đang dần “hoang dã trở lại” (rewilding).
Sự “quá tải” đã trở thành một cái cớ. Những phụ huynh muốn đưa con đi trượt tuyết ở Snoqualmie Pass bỗng bị coi là “vấn đề”. Nhưng nếu nhìn nhận lại: vấn đề thực sự là sự thiếu hụt khả năng tiếp cận?
Hoạt động giải trí bền vững là điều tốt. Nó tuyệt vời cho sức khỏe thể chất và tinh thần, đóng góp khoảng 3% GDP của Washington, mang lại việc làm cho các vùng nông thôn, và là một phần quan trọng trong bản sắc của vùng Tây Bắc Thái Bình Dương.
Khi việc tiếp cận các khu vực giải trí trở nên khan hiếm, nó cũng trở nên kém công bằng hơn. Các rào cản như giấy phép phức tạp hay lệ phí inevitably ưu tiên những người có thời gian linh hoạt, có tiền (để mua xe đạp điện, xe trượt tuyết…), và có kiến thức để tìm kẽ hở. Những gia đình lao động khó có đủ thời gian và sự linh hoạt để vượt qua những thách thức này.
Để tăng khả năng tiếp cận, chúng ta có thể phân tán người dân ra nhiều nơi hơn, hoặc xây dựng năng lực để đón tiếp mật độ người đông hơn ở những địa điểm cụ thể. Tăng năng lực bao gồm cải thiện đường mòn, hệ thống xe đưa đón, giáo dục về nguyên tắc “Không Để Lại Dấu Vết” (Leave No Trace) và tăng cường nhân viên quản lý. Khi nhiều người giải trí tại một địa điểm nhất định, cả chi phí và tác động môi trường trên mỗi người đều giảm xuống.
Ví dụ, khu Paradise tại Mount Rainier có đường mòn lát đá, nhân viên thân thiện và nhà vệ sinh. Tưởng tượng nếu hàng trăm người đi bộ ở Paradise lại chuyển sang một đường mòn hoang sơ không có nhà vệ sinh? Theo Seattle Times, sự quá tải có thể là cơ hội để mang lại trải nghiệm tốt hơn cho nhiều người mà giảm thiểu tác động thêm.
Khi Mount Rainier thông báo kế hoạch đặt chỗ theo giờ, tác giả đã tham gia các cuộc họp nhưng thất vọng vì ban quản lý công viên không xem xét việc tăng năng lực thông qua xe đưa đón hay cải thiện đường mòn. Họ từ chối ý tưởng xe đưa đón để giảm kẹt xe. Điều này làm dấy lên lo ngại rằng việc khiến Paradise khó tiếp cận hơn sẽ đẩy lượng khách tới các điểm khác ngoài công viên, nơi các đường mòn hoang sơ không thể xử lý đám đông và việc thiếu nhà vệ sinh dẫn đến những vấn đề… khó nói.
Nói “không” thì dễ, nhưng nói “hãy cùng nhau tìm giải pháp” thì khó. Nó tốn kém, có rủi ro chính trị và đòi hỏi sự hợp tác để giải quyết vấn đề.
Để thay đổi tình hình, cần tìm các giải pháp tài trợ sáng tạo cho hoạt động giải trí và thay đổi văn hóa. Có những ví dụ tốt về việc giải trí đông đúc nhưng hiệu quả ở Washington, như chương trình Sno-Park do người dùng đóng phí, hay các tình nguyện viên duy trì đường mòn. Đầu tư vào việc tập trung phát triển các điểm giải trí có năng lực cao là cách tốt nhất để đảm bảo sự tiếp cận công bằng và bảo tồn không gian tự nhiên. Điều này không có nghĩa là “bê tông hóa” vùng hoang dã, mà là thúc đẩy việc sử dụng bền vững bởi cả con người và thiên nhiên.
Tác giả kết luận rằng, một ngày nào đó, ông muốn đưa con mình đến Mount Rainier như mình từng trải nghiệm. Nhưng có một điều cậu bé ngày xưa đã nhầm: Mount Rainier không phải “ngọn núi của tôi”. Đó là ngọn núi của tất cả mọi người. Câu hỏi đặt ra là: chúng ta sẽ chọn gì?
Tin tức theo Seattle Times ngày 27/05/2025.
