Tin tức từ ABC News cho hay, một đề xuất hòa bình nhằm chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine, được soạn thảo bởi chính quyền Tổng Thống Donald Trump và Điện Kremlin mà không có sự tham gia của Ukraine, đã đẩy quốc gia này vào một tình thế ngoại giao vô cùng tế nhị. Đề xuất này đặt Ukraine vào thế khó xử khi vừa phải xoa dịu đồng minh quan trọng nhất là Hoa Kỳ, vừa không thể hoàn toàn đầu hàng Nga, quốc gia láng giềng lớn hơn đã phát động cuộc xâm lược toàn diện gần bốn năm trước.
Kế hoạch hòa bình 28 điểm này chứa đựng nhiều yêu cầu từ Nga mà Tổng Thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã nhiều lần bác bỏ một cách dứt khoát, bao gồm việc từ bỏ các phần lớn lãnh thổ. Tổng Thống Nga Vladimir Putin đã hoan nghênh đề xuất này vào cuối ngày thứ Sáu, cho rằng nó “có thể tạo nền tảng cho một giải pháp hòa bình cuối cùng” nếu Hoa Kỳ có thể thuyết phục Ukraine và các đồng minh Âu Châu đồng ý.
Về mặt ngoại giao, Tổng Thống Zelenskyy trong bài diễn văn tối thứ Năm đã khẳng định đất nước ông cần một nền hòa bình đảm bảo Nga sẽ không tái xâm lược, và ông sẽ tiếp tục làm việc với Liên Hiệp Âu Châu (EU) cùng Hoa Kỳ.
Một số yếu tố chính của đề xuất bao gồm việc khẳng định chủ quyền Ukraine nhưng đồng thời công nhận Crimea, cũng như các vùng Luhansk và Donetsk, là lãnh thổ của Nga trên thực tế, kể cả bởi Hoa Kỳ. Biên giới của hai vùng khác mà Nga đã chiếm đóng một phần và tuyên bố là của mình – Kherson và Zaporizhzhia – sẽ bị đóng băng theo tiền tuyến hiện tại. Theo đó, Ukraine có thể sẽ phải rút quân khỏi những khu vực mà Nga chưa thể chiếm đóng trong giao tranh, tạo ra một vùng đệm phi quân sự được quốc tế công nhận là thuộc về Nga.
Tuy nhiên, Tổng Thống Zelenskyy đã nhiều lần tuyên bố rằng Ukraine sẽ không bao giờ công nhận các lãnh thổ bị chiếm đóng là một phần của Nga. Ông Oleksandr Merezhko, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Quốc hội Ukraine, nhận định điểm mấu chốt của kế hoạch này là những mâu thuẫn nội tại: nó bắt đầu bằng việc đảm bảo chủ quyền Ukraine nhưng sau đó liệt kê nhiều điểm sẽ hạn chế hoặc vi phạm chủ quyền đó. Ông Merezhko cho rằng kế hoạch này “chắc chắn là không thể chấp nhận được, nhưng tôi không loại trừ khả năng nó là một phần trong ‘trò chơi’ của Tổng Thống Donald Trump – bắt đầu bằng một điều phi lý để gây sốc, sau đó trở nên hợp lý hơn.”
Đề xuất còn yêu cầu Ukraine phải ghi vào hiến pháp cam kết không gia nhập Tổ Chức Hiệp Ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và NATO phải thông qua điều khoản không chấp nhận Ukraine trong tương lai. Quân đội Ukraine sẽ bị giới hạn ở mức 600.000 binh sĩ, và quân đội NATO sẽ bị cấm đồn trú tại Ukraine, điều này sẽ hạn chế quyền tự lựa chọn hợp tác quân sự của Kyiv. Về hy vọng gia nhập Liên Âu, kế hoạch đề xuất Ukraine nhận quyền tiếp cận thị trường Âu Châu ưu đãi trong ngắn hạn trong khi thực hiện các cải cách cần thiết để đạt tiêu chuẩn thành viên EU, bao gồm giải quyết vấn đề tham nhũng.
Tổng Thống Zelenskyy luôn lập luận rằng tư cách thành viên NATO là cách rẻ nhất để đảm bảo an ninh tương lai của Ukraine. Kể từ khi nhậm chức, Tổng Thống Donald Trump đã nói rõ rằng tư cách thành viên NATO của Ukraine không còn được xem xét. Năm ngoái, 32 quốc gia thành viên NATO từng tuyên bố Ukraine đang trên con đường “không thể đảo ngược” để trở thành thành viên. Tuy nhiên, một số thành viên NATO, dẫn đầu bởi Hoa Kỳ, đã chùn bước trong việc xúc tiến vấn đề này khi cuộc chiến vẫn đang diễn ra và biên giới quốc gia chưa được phân định rõ ràng.
Kế hoạch cũng nêu rõ Nga sẽ không xâm lược các nước láng giềng và NATO sẽ không mở rộng thêm. Trong khi đó, một yêu cầu khác là Ukraine phải từ bỏ mọi khiếu nại để buộc Nga phải chịu trách nhiệm về các hành động của mình tại Ukraine. Điều này sẽ tước đi cơ hội tìm kiếm bồi thường hoặc sự minh oan hợp pháp cho hàng ngàn người Ukraine, đặc biệt khi các chuyên gia nhân quyền được Liên Hiệp Quốc hậu thuẫn đã tuyên bố việc Nga tra tấn dân thường và tù binh Ukraine là tội ác chống lại loài người.
Nhà phân tích chính trị Ukraine Volodymyr Fesenko cho rằng việc ký kết kế hoạch này sẽ là “thảm họa” đối với Tổng Thống Zelenskyy. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh vấn đề là “chúng tôi không thể nói không với Tổng Thống Donald Trump vì sẽ có áp lực gay gắt từ Tòa Bạch Ốc.” Ông Fesenko cũng lưu ý rằng một số phần của kế hoạch, như việc Ukraine tuyên bố là một quốc gia trung lập hoặc cấp quy chế chính thức cho tiếng Nga, sẽ đòi hỏi những sửa đổi hiến pháp, điều mà chỉ Quốc Hội mới có thể thực hiện, chứ không phải Tổng Thống Zelenskyy. Một giải pháp thỏa hiệp có thể là Ukraine đề xuất tổ chức trưng cầu dân ý về những vấn đề này.
Cuối cùng, kế hoạch đề xuất Moscow đồng ý sử dụng 100 tỉ Mỹ kim từ tài sản bị phong tỏa của Nga để đầu tư vào việc tái thiết Ukraine. Các quan chức Nga đã kịch liệt phản đối ý tưởng sử dụng tài sản bị phong tỏa để giúp Ukraine. Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov tháng trước cho biết “nếu ai đó muốn đánh cắp tài sản của chúng tôi, chiếm đoạt chúng và hưởng lợi từ cổ tức của những tài sản này, thì tất nhiên, những người liên quan bằng cách này hay cách khác sẽ bị truy tố. Tất cả họ sẽ phải chịu trách nhiệm.”
