Trong thế giới ngầm đầy rẫy tội ác ở Colombia, Diego Marín nổi lên như một kẻ sống sót phi thường. Được biết đến là một tay sai sừng sỏ của cartel Cali khét tiếng, ông ta nhiều lần thoát khỏi vòng vây của pháp luật, thậm chí cả những kết cục tồi tệ hơn, để xây dựng mạng lưới rửa tiền trải dài khắp bốn châu lục. Theo cáo buộc, Marín đạt được điều này nhờ sự tàn nhẫn, mưu mẹo đường phố và khả năng hối lộ hàng loạt sĩ quan cảnh sát, chính trị gia ở Nam Mỹ.
Thế nhưng, suốt thời gian đó, Marín còn có một đồng minh quyền lực hơn đứng sau: Lực lượng Chống Ma Túy Mỹ (DEA).
Nhiều năm liền, cơ quan chuyên trách về ma túy này luôn tuyên bố đang điều tra kẻ nhập khẩu người Colombia này, nói với Bộ Tư Pháp Mỹ rằng hắn là một trong những mục tiêu hàng đầu của DEA. Tuy nhiên, trên thực tế, mối quan hệ này phức tạp hơn nhiều. Một cuộc điều tra của Associated Press (AP) cho thấy, Marín từng được đăng ký làm người cung cấp thông tin (informant) cho DEA trong một thời gian ngắn, ngay cả khi ông ta tích cực mua chuộc các đặc vụ bằng những bữa tiệc xa hoa bao gồm gái gọi, ẩm thực đắt tiền và quà cáp giá trị.
Đổi lại, ít nhất một trong những đặc vụ đó đã giúp Marín rửa tiền và buôn lậu, giúp ông ta né tránh sự truy lùng của các cơ quan chấp pháp khác. Khi DEA làm ngơ, công việc của Marín phát triển thành một đế chế tội phạm tạo ra tới 100 triệu USD mỗi năm, theo ước tính của Sở Thuế Vụ (IRS).
Những phát hiện từ cuộc điều tra của AP – dựa trên các cuộc phỏng vấn với các đặc vụ đương nhiệm và đã nghỉ hưu, cùng với một kho tài liệu nhạy cảm của Bộ Tư Pháp – hé lộ bức tranh chưa từng có về gian lận, thiếu sót trong giám sát và chi tiêu phung phí của DEA, những yếu tố đã tạo điều kiện cho Marín trỗi dậy. Các quan chức cho biết, sự tham nhũng lan tràn đến mức gợi nhớ đến một trong những vụ bê bối chấp pháp khét tiếng nhất lịch sử nước Mỹ: mối quan hệ mờ ám của FBI với Whitey Bulger, trùm mafia Boston.
Một tướng Colombia về hưu, ông Juan Carlos Buitrago, người đã dành nhiều năm cố gắng hạ gục Marín nhưng lại bị ảnh hưởng sự nghiệp vì cuộc theo đuổi này, nhận xét: “Đây là một nỗi hổ thẹn cho DEA. Cuối cùng họ đã tạo ra một con quái vật.”
Sau nhiều thập kỷ ẩn mình, Marín gần đây đã trở thành tin nóng trên trang nhất ở Colombia, nơi ông ta được đặt biệt danh là “Ông Hoàng Buôn Lậu” vì các cáo buộc hối lộ dẫn đến vụ bắt giữ năm ngoái tại Tây Ban Nha. Trong số những tiết lộ được đưa ra trên truyền thông Colombia có thông tin Marín đã cung cấp máy bay riêng và khoản đóng góp bất hợp pháp 125.000 USD cho chiến dịch tranh cử của Tổng Thống Gustavo Petro.
Theo tài liệu chính phủ Mỹ, Marín đã tìm cách mua chuộc các cơ quan chấp pháp trong nhiều năm. Một báo cáo của FBI năm 2020 nói rằng Marín đã “trả tiền cho tất cả mọi người” khi phát triển chuyên môn về rửa tiền dựa trên thương mại (trade-based money laundering) – một phương pháp phức tạp để che giấu và luân chuyển tiền phi pháp bằng cách sử dụng các công ty bình phong ở nước ngoài và khai man giá trị hàng hóa.
Dù tích lũy được gia tài khổng lồ, Marín rất cẩn trọng, không phô trương như những ông trùm ma túy khác. Rất ít ảnh của ông ta được biết đến. Ông ta tránh mở tài khoản ngân hàng và hạn chế liên lạc điện tử. Theo Luis Sierra, cựu điều tra viên hình sự Mỹ, Marín “gần như không thể đụng tới” và “khả năng đặc biệt của ông ta là thỏa hiệp và mua chuộc các quan chức Colombia – và cả một vài quan chức Mỹ.”
Tướng Buitrago cho biết ông nhận được thông tin đáng tin cậy rằng Marín đã đề nghị 5 triệu USD để ông bị loại khỏi vị trí. Tướng Buitrago đã nghỉ hưu thay vì chấp nhận một lệnh chuyển công tác không mong muốn. Ông nói: “Thông điệp rất rõ ràng: tôi phải tránh đường hoặc phải ra đi. Không thể đong đếm được số lượng tổ chức mà ông ta đã thao túng.”
Theo giới chức, qua thời gian, những mối quan hệ này đã giúp Marín nổi lên như một kẻ rửa tiền chủ chốt cho tàn dư của cartel Cali đã tan rã. Hệ thống tinh vi của ông ta bắt đầu thu hút sự chú ý của các cơ quan chấp pháp khi Marín kết bạn với một đặc vụ DEA trẻ tuổi, dễ bị ảnh hưởng.
Đặc vụ José Irizarry – cựu cảnh sát hàng không từ Puerto Rico, gia nhập DEA năm 2009 dù trượt bài kiểm tra nói dối – được bổ nhiệm vào vị trí đáng mơ ước ở Cartagena, Colombia, một phần vì khả năng song ngữ. Irizarry gặp Marín vào năm 2011, không lâu sau khi cảnh sát trưởng Colombia công khai xác định Marín là một kẻ buôn lậu lớn.
Đơn vị Đặc Nhiệm Đặc Biệt (Special Operations Division) của DEA cũng coi Marín là mục tiêu quan trọng. Cơ quan này thậm chí còn tìm cách phân loại ông ta là “Mục Tiêu Ưu Tiên Hợp Nhất” (Consolidated Priority Target), danh sách dành cho những kẻ buôn ma túy và rửa tiền nguy hiểm nhất, theo hàng trăm trang báo cáo của Bộ Tư Pháp thu thập được bởi AP. Hồ sơ điều tra, bao gồm ghi chú phỏng vấn của FBI, bản ghi nhớ nội bộ của DEA và tin nhắn riêng giữa các đặc vụ, cho thấy Marín đã nằm trong tầm ngắm của ít nhất năm cơ quan chấp pháp liên bang vào thời điểm Irizarry bị truy tố.
Tuy nhiên, Irizarry lại tin rằng Marín có thể có giá trị hơn với tư cách là một người cung cấp thông tin. “Marín đến nhà và họ chơi bài, gọi gái,” một báo cáo điều tra của IRS cho biết. Những cuộc gặp gỡ này ở Colombia là khởi đầu cho chuỗi hành vi vi phạm quy định của DEA cấm đặc vụ giao du với người cung cấp thông tin.
Không lâu sau, các tài liệu chính phủ cho thấy, Marín đã cố gắng làm suy yếu DEA bằng cách tặng Irizarry những chiếc đồng hồ Hublot đắt tiền, xe hơi hạng sang và một căn hộ chung cư trị giá 750.000 USD. Thay vì cung cấp thông tin tình báo, Marín tặng Irizarry một chiếc nhẫn Tiffany cho vợ ông ta ở Colombia, cùng với 5.000 USD tiền mặt để đặc vụ này mua quà cho người tình. Một tài liệu nội bộ chính phủ nói rằng Marín “coi Irizarry như con trai.”
Irizarry bắt đầu bảo vệ Marín và tổ chức của ông ta, đăng ký ông ta làm người cung cấp thông tin vào năm 2013. “Ông ta trả tiền cho tôi,” Irizarry nói với AP, “và nếu ông ta cần tôi, ông ta có tôi.”
Theo tài liệu chính phủ, Irizarry đã giúp Marín mở rộng đế chế của mình bằng cách chuyển hướng các khoản tiền ngầm của DEA đến những cộng sự của ông ta, cung cấp lối đi an toàn cho các container chứa hàng lậu và thậm chí tìm cách đánh lạc hướng các cơ quan liên bang khác. Một lần, tài liệu cho thấy, Irizarry nói với một điều tra viên liên bang nghi ngờ rằng “người ta bịa đặt chuyện về Marín,” gọi ông ta là một “cuốn sách mở.”
Irizarry tránh bị nghi ngờ một phần nhờ khai thác một công cụ quyền lực của Bộ Tư Pháp mà từ lâu đã thiếu giám sát chặt chẽ. Công cụ này, được gọi là Hoạt Động Được Miễn Trừ của Tổng Chưởng Lý (Attorney General Exempt Operation – AGEO), cho phép DEA rửa tiền thay mặt cho các cartel với mục tiêu tịch thu tài sản và bắt giữ các vụ lớn. Giống như những kẻ rửa tiền thực thụ, DEA tính phí hoa hồng lớn cho các giao dịch – số tiền mà các đặc vụ có thể chi tiêu tự do hơn ngân sách chính phủ.
DEA từ lâu đã từ chối thảo luận về các chiến dịch ngầm này, vốn liên quan đến việc thành lập các công ty bình phong, mua tài sản và thực hiện chuyển khoản thay mặt các cartel. Nhưng hồ sơ nội bộ cho thấy số lượng các hoạt động rửa tiền như vậy đã tăng vọt lên 53 vụ trên khắp nước Mỹ.
Năm 2011, Irizarry và các đặc vụ khác đã triển khai một AGEO để nhắm vào Marín. Trong một bản ghi nhớ trình lên các quan chức cấp cao của Bộ Tư Pháp, họ viết rằng hy vọng sẽ giáng “đòn tàn khốc” vào Marín, mô tả ông ta là “kẻ rửa tiền chính” và nhà đầu tư vào các chuyến hàng cocaine rời Colombia. Họ đặt tên cho chiến dịch một cái tên giờ nghe thật mỉa mai: White Wash.
Tuy nhiên, Marín chỉ là mục tiêu trên giấy tờ. Hai năm sau, Irizarry và các đồng nghiệp tại Miami lặng lẽ chuyển đổi ông ta thành một người cung cấp thông tin, một quy trình thường yêu cầu kiểm tra và phê duyệt cẩn thận của cấp trên.
Trong suốt thời gian đó, số tiền thu được từ White Wash cho phép Irizarry và các đặc vụ khác tiệc tùng khắp nơi trên thế giới cùng Marín trong một chuỗi mờ ảo của rượu, ma túy, gái mại dâm và những bữa ăn tối sang trọng. “Đó là một trò chơi rất vui,” Irizarry nói.
Cuộc trụy lạc còn bao gồm vé xem các trận đấu quần vợt và bóng đá đỉnh cao ở Tây Ban Nha, du thuyền Caribe trên một chiếc du thuyền tịch thu từ bọn buôn ma túy, và những màn nhảy gợi cảm tại một hộp đêm thoát y ở Cộng hòa Dominica được trả tiền bởi một sát thủ có biệt danh là Kỳ Nhông (Iguana). Chính “sicario” (sát thủ) này, Irizarry nói với giới chức, từng khoe đã giết 15 người theo lệnh của Marín.
Không có gì tồn tại mãi mãi, Irizarry sau nhiều năm hoạt động thiếu giám sát đã trở nên quá tự tin. Năm 2016, ông ta cố gắng ngăn chặn các cơ quan chức năng ở Colombia tịch thu một container của Marín mà sau đó được tiết lộ chứa 3 triệu USD hàng lậu gồm rượu, thuốc lá và quần áo. Irizarry nói dối với các quan chức hải quan Mỹ rằng chuyến hàng này là một phần của hoạt động ngầm của DEA, theo tài liệu chính phủ.
Trong vòng vài ngày, đại sứ Mỹ tại Colombia đã trục xuất ông ta khỏi nước này. Irizarry bị truy tố vào năm 2020 và nhận tội 19 tội danh rửa tiền. Ông ta hiện đang thụ án hơn 12 năm tù liên bang. Không có đồng nghiệp nào của ông ta bị truy tố, nhưng hơn một chục người đã bị kỷ luật hoặc điều tra.
Marín dường như cũng đã hết vận may. Năm ngoái, ông ta bị bắt tại Tây Ban Nha theo lệnh truy nã của Colombia vì các khoản hối lộ bị cáo buộc đã trả cho ba quan chức công quyền để đảm bảo cho hàng chục container hàng hóa đến mỗi tuần được thông quan an toàn, một số đến từ Trung Quốc. Sau khi được tại ngoại, ông ta đã trốn sang Bồ Đào Nha, nơi ông ta bị bắt lại và đang xin tị nạn.
Các cáo buộc liên quan đến Tổng Thống Petro của Colombia gợi nhớ lại một số giai đoạn tăm tối nhất trong cuộc chiến chống cocaine và tham nhũng kéo dài của đất nước này. Số tiền ông ta bị cáo buộc đưa cho chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2022 của Tổng Thống Petro đã được một phụ tá thân cận nhận, dù Tổng Thống Petro nói rằng sau đó ông đã ra lệnh trả lại.
Tổng Thống Petro viết trên X vào tháng 2: “Tôi biết Marín đã cố gắng đến với tôi khó khăn như thế nào, nghĩ rằng tôi cũng giống như những người khác.”
Vụ việc này cũng phần nào phản ánh những thách thức mà DEA đang đối mặt dưới thời Tổng Thống Donald Trump, khi các đặc vụ DEA đã được điều chuyển hỗ trợ thực thi pháp luật về di trú, và Bộ Tư Pháp đang xem xét khả năng sáp nhập DEA với Cục Rượu, Thuốc Lá, Súng và Chất Nổ (ATF) – một sự tái cơ cấu có thể thay đổi cách Mỹ chống lại cuộc chiến ma túy.
Theo tường thuật của AP.
