James Dewey Watson, nhà di truyền học người Mỹ đoạt giải Nobel và đồng khám phá cấu trúc DNA, đã qua đời ở tuổi 97. Ông được biết đến với bước đột phá khoa học năm 1953, mở ra cánh cửa hiểu biết về cách thức sự sống vận hành và cơ chế di truyền, tiến hóa.
Tuy nhiên, di sản của Watson bị phủ bóng bởi những phát ngôn phân biệt chủng tộc, bài ngoại và phân biệt giới tính trong những năm sau đó. Năm 2007, ông gây chấn động khi đưa ra nhận định về trí tuệ của người da đen, cho rằng họ kém hơn người da trắng. Những quan điểm này tiếp tục được ông bảo vệ trong các cuộc phỏng vấn và trong cuốn sách xuất bản năm 2007, khiến ông bị nhiều đồng nghiệp khoa học xa lánh.
Trớ trêu thay, chính những khám phá khoa học về DNA của ông và các đồng nghiệp đã chứng minh ngược lại, cho thấy con người hiện đại có chung nguồn gốc từ châu Phi và sự phân chia chủng tộc dựa trên cơ sở sinh học là không có thật.
Trước đó, Watson cũng từng gây tranh cãi với cuốn hồi ký năm 1968, The Double Helix, khi bị cho là đã thổi phồng đóng góp của bản thân và hạ thấp công lao của các đồng nghiệp, đặc biệt là Rosalind Franklin, người có vai trò quan trọng trong việc xác định cấu trúc DNA bằng kỹ thuật X-quang.
Watson, cùng với Francis Crick và Maurice Wilkins, đã được trao giải Nobel Y học năm 1962. Rosalind Franklin, dù có đóng góp thiết yếu, đã qua đời năm 1958 và không thể nhận giải.
Bài viết này tổng hợp thông tin từ Bloomberg Opinion và được đăng tải trên The Mercury News ngày 26 tháng 11 năm 2025.
