Vào sáng sớm Thứ Bảy, giữa lúc nền kinh tế Iran đang phải vật lộn chuẩn bị cho việc Liên Hiệp Quốc tái áp đặt các lệnh trừng phạt liên quan đến chương trình hạt nhân, người dân nước này ngày càng cảm thấy khó khăn trong việc mua sắm thực phẩm thiết yếu và lo lắng về tương lai.
Đồng Rial của Iran đã xuống mức thấp kỷ lục, đẩy giá thực phẩm tăng cao và khiến cuộc sống hàng ngày trở nên thách thức hơn bao giờ hết, đặc biệt đối với các mặt hàng chủ lực như thịt và gạo. Nỗi lo về một cuộc chiến mới giữa Iran, Israel và có thể là Hoa Kỳ cũng gia tăng, sau khi các địa điểm tên lửa bị tấn công trong cuộc chiến kéo dài 12 ngày hồi tháng Sáu dường như đang được tái xây dựng.
Các nhà hoạt động cũng bày tỏ lo ngại về làn sóng đàn áp gia tăng trong Cộng hòa Hồi giáo. Được biết, số người bị hành quyết trong năm nay ở Iran đã cao hơn tổng số của ba thập kỷ qua.
Ông Sina, một người cha có con trai 12 tuổi, chia sẻ với The Associated Press rằng đất nước chưa bao giờ đối mặt với thời kỳ khó khăn như hiện tại, ngay cả trong thời kỳ chiến tranh Iran-Iraq thập niên 1980 và hàng thập kỷ bị trừng phạt sau đó. Ông nói: “Trong ký ức của tôi, chúng tôi luôn phải vật lộn với khó khăn kinh tế, và mỗi năm lại tệ hơn năm trước. Đối với thế hệ của tôi, luôn là quá muộn hoặc quá sớm – những giấc mơ của chúng tôi đang tan biến.”
Các lệnh trừng phạt của Liên Hiệp Quốc sẽ được tái áp đặt vào rạng sáng Chủ Nhật theo cơ chế “snapback” (tái khởi động nhanh), đóng băng tài sản của Iran ở nước ngoài, ngừng các thỏa thuận vũ khí với Tehran và trừng phạt việc phát triển chương trình hỏa tiễn đạn đạo của Iran.
Pháp, Đức và Vương quốc Anh đã kích hoạt cơ chế snapback này sau khi Iran hạn chế hơn nữa việc giám sát chương trình hạt nhân của mình và bế tắc trong đàm phán với Hoa Kỳ. Iran đã rút khỏi các hoạt động giám sát của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) sau cuộc chiến của Israel vào tháng Sáu, trong đó Hoa Kỳ cũng tấn công các địa điểm hạt nhân ở Cộng hòa Hồi giáo. Hiện tại, Iran vẫn duy trì kho uranium được làm giàu tới độ tinh khiết 60% – chỉ cách một bước kỹ thuật ngắn so với mức 90% cấp độ vũ khí – đủ để chế tạo một số quả bom nguyên tử, nếu Tehran chọn chạy đua vũ khí.
Iran luôn khẳng định chương trình hạt nhân của mình là vì mục đích hòa bình, mặc dù phương Tây và IAEA cho rằng Tehran đã có một chương trình vũ khí có tổ chức cho đến năm 2003. Tehran cũng lập luận rằng ba quốc gia châu Âu không nên được phép thực hiện snapback, một phần vì Hoa Kỳ đã đơn phương rút khỏi thỏa thuận hạt nhân năm 2018 dưới thời chính quyền Tổng Thống Donald Trump. Theo tin từ ABC News, Iran đã triệu hồi đại sứ của mình tại Pháp, Đức và Vương quốc Anh để tham vấn trước khi các lệnh trừng phạt được tái áp đặt.
Sau cuộc chiến tháng Sáu, giá thực phẩm ở Iran tăng vọt, khiến thịt trở thành món ăn xa xỉ đối với các gia đình nghèo. Chính phủ Iran công bố lạm phát hàng năm tổng thể là 34.5% vào tháng Sáu, và Trung tâm Thống kê của họ báo cáo chi phí các mặt hàng thực phẩm thiết yếu đã tăng hơn 50% trong cùng kỳ. Tuy nhiên, nhiều người dân cho biết giá cả thực tế tại các cửa hàng còn cao hơn. Đậu pinto tăng gấp ba lần trong một năm, trong khi bơ gần như tăng gấp đôi. Gạo, một mặt hàng thiết yếu, tăng hơn 80% trung bình, và lên tới 100% đối với các loại cao cấp. Gà nguyên con tăng 26%, trong khi thịt bò và thịt cừu tăng 9%.
Tiến sĩ Sima Ferdowsi, một nhà tâm lý học lâm sàng và giáo sư tại Đại học Shahid Beheshti, nói với báo Hamshahri rằng “áp lực tâm lý từ cuộc chiến 12 ngày một mặt, và lạm phát tăng cao cùng với giá cả leo thang mặt khác, đã khiến xã hội kiệt sức và mất động lực.”
Iran đã đối mặt với nhiều cuộc biểu tình trên toàn quốc trong những năm gần đây, xuất phát từ sự tức giận về kinh tế, yêu cầu về quyền phụ nữ và kêu gọi thay đổi chế độ thần quyền của đất nước.
