Bộ phim kinh điển ‘Jaws’ của đạo diễn Steven Spielberg ra mắt lần đầu vào ngày 20 tháng 6 năm 1975, đánh dấu 50 năm tác phẩm này làm thay đổi bộ mặt Hollywood. ‘Jaws’ không chỉ kiếm bộn tiền, trở thành bộ phim bom tấn mùa hè đầu tiên, mà còn định hình lại cách làm phim và tiếp thị trong ngành điện ảnh, mở đường cho kỷ nguyên franchise và merchandising mà chúng ta thấy ngày nay. Nhạc nền đầy ám ảnh của John Williams cũng là một điểm nhấn không thể quên.
Tuy nhiên, tác động của ‘Jaws’ không chỉ dừng lại ở phòng vé. Bài viết của cây bút phê bình phim Gemma Wilson trên Seattle Times bày tỏ tình yêu đặc biệt với thể loại phim cá mập ra đời sau ‘Jaws’. Theo tác giả, đã có hàng tỷ bộ phim về cá mập được sản xuất, từ những con cá mập biến đổi gene siêu thông minh (‘Deep Blue Sea’), khổng lồ thời tiền sử (‘The Meg’) đến cả cá mập sống trong cống ngầm Paris (‘Under Paris’).
Phim cá mập hấp dẫn bởi bối cảnh đại dương đầy kịch tính, nơi con người phải đối mặt với những thử thách sinh tồn như thủy triều, mất nước, hay bệnh giảm áp khi lặn quá nhanh (’47 Meters Down’). Cá mập trong phim thường được khắc họa là kẻ thù tàn bạo nhưng không tàn ác một cách vô cớ, khiến các bộ phim này thường xoay quanh việc giải quyết vấn đề sinh tồn hơn là thù hằn.
Nhưng bên cạnh yếu tố giải trí, các bộ phim về cá mập, bắt đầu từ ‘Jaws’, đã tạo ra cái nhìn sai lệch nghiêm trọng về loài cá này trong đời thực. Chúng bị miêu tả như những cỗ máy giết người máu lạnh, trong khi sự thật thì cá mập hiếm khi tấn công con người một cách vô cớ, và tỷ lệ tử vong từ các vụ tấn công của cá mập trắng cũng rất thấp (dưới 15% kể từ năm 1580).
Bài viết nhấn mạnh rằng cá mập là loài săn mồi đỉnh cao quan trọng, đã tồn tại hàng trăm triệu năm và đóng vai trò thiết yếu trong việc cân bằng hệ sinh thái biển, góp phần bảo vệ sức khỏe đại dương và khí hậu toàn cầu. Đáng buồn là chúng đang bị suy giảm số lượng nghiêm trọng do đánh bắt thương mại, thể thao và nạn buôn bán vây cá mập, cướp đi sinh mạng hàng chục triệu con mỗi năm.
Các tổ chức bảo tồn như Shark Stewards cho rằng ‘Jaws’ đã góp phần thúc đẩy các cuộc săn lùng cá mập, giải đấu câu cá mập trắng, suýt chút nữa xóa sổ quần thể cá mập trắng dọc bờ biển phía Tây Bắc Mỹ. Ngay cả đạo diễn Spielberg và tác giả sách Peter Benchley sau này cũng bày tỏ sự hối tiếc về cách họ đã miêu tả loài cá mập.
Một số bộ phim cá mập hiện đại như ‘Under Paris’ hay ‘Dangerous Animals’ (ra mắt tại Cannes) đang cố gắng thay đổi góc nhìn này, lồng ghép các thông điệp về bảo tồn hoặc không hoàn toàn biến cá mập thành kẻ phản diện đơn thuần.
Tóm lại, theo Seattle Times, phim cá mập mang tính giải trí cao và chỉ là hư cấu. Chúng ta có thể thưởng thức những bộ phim này, nhưng đừng quên rằng cá mập ngoài đời thực là loài vật quan trọng cần được bảo vệ.
Để kỷ niệm 50 năm, loạt phim ‘Jaws’ (Jaws, Jaws 2, Jaws 3-D, Jaws: The Revenge) sẽ được chiếu trên Peacock bắt đầu từ ngày 15 tháng 6.
