Hai vệ tinh của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) vừa tạo ra hiện tượng nhật thực toàn phần nhân tạo đầu tiên trong không gian. Bằng cách bay theo đội hình cực kỳ chính xác, chúng cung cấp cho các nhà khoa học hàng giờ liền quan sát ‘thời khắc toàn phần’ mà không cần chờ đợi nhật thực tự nhiên.
Được phóng vào cuối năm ngoái, cặp vệ tinh này đã bắt đầu mô phỏng nhật thực từ tháng 3 vừa qua. Chúng bay cách nhau khoảng 150 mét (492 feet). Một vệ tinh đóng vai trò che khuất Mặt Trời, giống như Mặt Trăng làm trong nhật thực toàn phần tự nhiên, trong khi vệ tinh còn lại hướng kính viễn vọng về phía vành nhật hoa (corona) – lớp khí quyển bên ngoài của Mặt Trời, tạo thành vầng hào quang.
Để thực hiện ‘vũ điệu’ phức tạp này, hai vệ tinh hình khối nhỏ, mỗi chiếc chưa đầy 1.5 mét (5 feet), cần độ chính xác đáng kinh ngạc, chỉ sai lệch trong vòng một milimet (bằng độ dày móng tay). Vị trí này được giữ tự động nhờ định vị GPS, bộ theo dõi sao, tia laser và liên kết vô tuyến.
Nhiệm vụ Proba-3, trị giá 210 triệu Mỹ kim, đã thực hiện thành công 10 lần mô phỏng nhật thực trong giai đoạn thử nghiệm. Lần dài nhất kéo dài 5 giờ và nhóm nghiên cứu đặt mục tiêu đạt 6 giờ ‘toàn phần’ mỗi lần khi bắt đầu quan sát khoa học chính thức. Theo Andrei Zhukov từ Đài thiên văn Hoàng gia Bỉ, nhà khoa học chính của kính viễn vọng quan sát vành nhật hoa trên quỹ đạo, kết quả ban đầu rất đáng mừng, cho thấy vành nhật hoa rõ nét mà không cần xử lý ảnh đặc biệt.
Ông Zhukov dự kiến sẽ có trung bình hai lần mô phỏng nhật thực mỗi tuần, tổng cộng gần 200 lần trong suốt sứ mệnh kéo dài hai năm, cung cấp hơn 1.000 giờ quan sát vành nhật hoa. Đây là kho dữ liệu quý giá cho khoa học, vì nhật thực toàn phần tự nhiên chỉ xảy ra vài phút ‘toàn phần’ trung bình 18 tháng một lần.
Vành nhật hoa của Mặt Trời vẫn còn nhiều bí ẩn, đặc biệt là việc nó nóng hơn bề mặt Mặt Trời. Các vụ phóng khối vật chất vành nhật hoa (CME) đẩy hàng tỷ tấn plasma và từ trường ra không gian, có thể gây ra bão địa từ, làm gián đoạn liên lạc, lưới điện và tạo ra hiện tượng cực quang ở những nơi không ngờ tới.
Các vệ tinh trước đây cũng từng tạo ra nhật thực nhân tạo, nhưng đĩa che Mặt Trời và kính viễn vọng luôn đặt trên cùng một tàu vũ trụ. Điều làm nên sự độc đáo của Proba-3 là đĩa che và kính viễn vọng nằm trên hai vệ tinh riêng biệt và cách xa nhau. Khoảng cách này giúp các nhà khoa học quan sát rõ hơn phần vành nhật hoa gần rìa Mặt Trời nhất.
Ông Damien Galano, quản lý sứ mệnh của ESA, bày tỏ sự hài lòng với chất lượng hình ảnh, nhấn mạnh điều này có được nhờ khả năng bay theo đội hình với độ chính xác chưa từng có. Thông tin theo hãng tin AP.
