Giáo sư Vật lý danh dự tại Đại học California, Berkeley, John Clarke, cùng hai đồng nghiệp cũ đã được trao Giải Nobel Vật lý cho khám phá mang tính đột phá từ những năm 1980, nền tảng cho sự phát triển của máy tính lượng tử siêu nhanh và điện thoại iPhone.
Ông Clarke, 83 tuổi, người đã dành phần lớn sự nghiệp của mình tại UC Berkeley, đã nhận được cuộc gọi từ Thụy Điển thông báo về giải thưởng vào lúc 2:09 sáng và ban đầu đã ngần ngại trả lời, cho rằng đó có thể là một cuộc gọi rác.
Giải thưởng được chia sẻ giữa ông Clarke, người đứng đầu nhóm nghiên cứu, cùng hai cựu học trò: Michel Devoret, cựu nghiên cứu sinh sau tiến sĩ, và John Martinis, cựu nghiên cứu sinh cao học. Cả hai hiện đang giảng dạy tại UC Santa Barbara. Google cho biết ông Devoret là nhà khoa học trưởng về phần cứng lượng tử của Google trong nhóm Quantum AI, còn ông Martinis từng là lãnh đạo phần cứng tại Google Quantum AI.
“Nghiên cứu của họ đã mở ra cánh cửa cho thế hệ công nghệ lượng tử tiếp theo, bao gồm mật mã lượng tử, máy tính và cảm biến – những đột phá sẽ thay đổi cách chúng ta thực hiện mọi thứ, từ khám phá thuốc mới đến ngăn chặn các cuộc tấn công mạng hủy diệt,” Chủ tịch Đại học California James B. Milliken cho biết trong một tuyên bố.
Trong cuộc họp báo, ông Clarke đã nhấn mạnh tầm quan trọng của nguồn tài trợ liên bang, đặc biệt là khi chính quyền Tổng Thống Donald Trump đang cắt giảm hàng triệu đô la tại nhiều viện nghiên cứu. Ông cảnh báo: “Điều này sẽ bóp nghẹt khoa học và sẽ là thảm họa nếu tiếp tục.”
Việc ứng dụng thực tiễn của nghiên cứu khoa học thường không rõ ràng ngay lập tức, ông Clarke nói, nhưng giống như việc phát hiện ra hình ảnh cộng hưởng từ (MRI), chúng “vô cùng quan trọng”. Ông giải thích: “Bạn không biết nó sẽ phát triển như thế nào, bởi vì người khác sẽ tiếp nhận ý tưởng và phát triển nó. Đó là lý do tại sao bạn phải tiếp tục cố gắng thực hiện khoa học cơ bản này, bởi vì bạn không biết điều gì sẽ đến từ nó.”
Giải Nobel đến một tuần sau khi Thống đốc Gavin Newsom công du một số phòng thí nghiệm lượng tử tại trường đại học và ký ban hành một dự luật, bổ sung thêm 4 triệu đô la để duy trì vị thế dẫn đầu của bang trong nghiên cứu và ứng dụng liên quan đến lượng tử.
Vinh dự này là lần thứ 62 một giáo sư hoặc cựu sinh viên của UC Berkeley giành được giải Nobel. Ông Clarke là thành viên thứ 27 của Berkeley đoạt giải Nobel và là người thứ tư trong vòng 5 năm qua.
Ủy ban Nobel đã vinh danh ông Clarke, ông Devoret và ông Martinis “vì đã khám phá ra hiện tượng xuyên hầm lượng tử vĩ mô và lượng tử hóa năng lượng trong mạch điện.”
Vật lý lượng tử nghiên cứu vật chất và năng lượng ở cấp độ cơ bản nhất, liên quan đến hành vi của nguyên tử và các hạt hạ nguyên tử. Hiện tượng xuyên hầm lượng tử là khả năng các hạt, như electron, di chuyển hoặc xuyên qua các rào cản mà theo vật lý cổ điển, chúng không thể vượt qua. Công nghệ lượng tử, do đó, đang tạo ra những tiến bộ mang tính cách mạng trong các lĩnh vực như y học, truyền thông và an ninh.
Ông Steven Khan, trưởng khoa Khoa học Toán và Vật lý tại UC Berkeley, nhận định: “Họ thực sự tiên phong trong việc phát triển các mạch lượng tử vĩ mô hoạt động như những nguyên tử nhân tạo và đã tạo ra công nghệ ngày nay đang nổi lên như một ngành công nghiệp khổng lồ cho California và cho thế giới, đó là khoa học thông tin lượng tử và máy tính lượng tử.”
Ông Clarke, sinh ra tại Anh, đã nhận bằng cử nhân và tiến sĩ vật lý từ Đại học Cambridge. Ông gia nhập UC Berkeley với tư cách nghiên cứu sinh sau tiến sĩ và trở thành giảng viên vào năm 1969.
“Bạn sẽ không có iPhone ngày nay và chắc chắn bạn sẽ không có bất cứ thứ gì giống như máy tính lượng tử ngày nay nếu không có khám phá này,” ông Clarke nói. “Một chiếc máy tính là một thiết bị rất phức tạp, và vì vậy, nếu bạn có thể làm cho nó hoạt động ở cấp độ lượng tử, đó là một bước tiến thực sự.”
Thông tin này được đăng tải bởi Bay Area News Group vào ngày 7 tháng 10 năm 2025.
